با اینکه اغلب‌مان می‌دانیم که بی‌نقص و کامل نیستیم، اما باز هم گاهی اوقات، مخصوصا در جامعه‌ی امروزی که بیشتر از هر چیزی به رقابت و فردیت اهمیت می‌دهد، فروتنی برای‌مان دشوار است. حتی در چنین فرهنگ و جامعه‌ای هم، فروتنی یک فضیلت خیلی مهم تلقی می‌شود. در خیلی از مذاهب به مُمارست برای برخورداری از این خصلت مهم سفارش شده است، به این دلیل که به پیشرفت روابط‌تان کمک می‌کند و باعث می‌شود استعدادها و فرصت‌های پیش روی‌تان را بشناسید، به آنها احترام بگذارید و تقویت‌شان کنید. بیایید این نوشته را بخوانیم تا با روش‌های تمرین فروتنی بیشتر آشنا شویم.
قسمت اول: پذیرفتن محدودیت‌ها
۱. قبول کنید که بی‌نقص نیستید
هر چه قدر هم که با استعداد باشید، بالاخره کسی پیدا می‌شود که کاری را بهتر از شما انجام بدهد. به آدم‌های بهتر از خودتان بنگرید تا بتوانید زمینه‌های پیشرفت را شناسایی کنید. یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید: «گُل بی‌خار، کجاست.»
- حتی اگر در انجام یک کار متخصص هستید به نحوی که کسی در دنیا حریف شما نمی‌شود، باز هم کارهای دیگری وجود دارند که قادر به انجام آنها نیستید و شاید هم هیچ وقت یاد نگیرید.
- وقتی می‌گوییم محدودیت‌های‌تان را بشناسید منظورمان این نیست که بی‌خیال رؤیاهای‌تان شوید، مهارت جدیدی یاد نگیرید یا توانایی‌های فعلی خود را بهبود ندهید، بلکه خیلی ساده، فقط محدودیت‌های‌تان را بشناسید! به عنوان یک انسان هیچ کدام از ما کامل نیستیم و نمی‌توانیم یک‌تنه از پس همه‌ی کارها بربیاییم.
۲. اشتباه‌های‌تان را بشناسید
بسیاری از افراد، راحت به خودشان اجازه می‌دهند که دیگران را قضاوت کنند، چون این کار از شناخت خودشان خیلی ساده‌تر است. متأسفانه قضاوت دیگران نه تنها فایده‌ای ندارد، بلکه در بسیاری از موارد، کاملا مخرب و مضر است. این عمل باعث تیره و تار شدن روابط‌مان می‌شود و دیگر کسی مایل نیست با ما رابطه‌ی جدیدی برقرار کند. حتی شاید موجب جلوگیری از پیشرفت خودمان نیز شود. باید قبول کنیم که همه ممکن است اشتباه کنند.
- اغلب اوقات بدون اینکه واقعیت زندگی دیگران را بدانیم در مورد آنها قضاوت می‌کنیم. به عنوان یک تمرین، از امروز تلاش کنیم در مورد زندگی دیگران نظر ندهیم و در عوض به زندگی خودمان فکر کنیم. مثلا به جای فکر کردن به طرز رفتار و برخورد دیگران، به فکر پیدا کردن راه‌های پیشرفت خودمان باشیم. از آن مهم‌تر، شما نمی‌توانید تصمیم‌ها و رفتار دیگران را کنترل کنید، اما در مورد خودتان فقط برخورداری از اراده کافیست.
- سعی کنید کاستی‌های‌تان را بشناسید. به یاد داشته باشید که رشد و پیشرفت در تمام طول زندگی ادامه دارد و هیچ‌وقت متوقف نمی‌شود، حتی اگر در یک زمینه مهارت داشته باشید.
۳. شکرگزار باشید
اگر از یک دانشگاه خوب فارغ‌التحصیل شده‌اید، قطعا به خاطر تلاش‌تان و مطالعه‌ای که انجام داده‌اید لایق احترام و اعتبار هستید. اما به کسی فکر کنید که در جای دیگری از این دنیا زندگی می‌کند و به اندازه‌ی شما باهوش و پُر تلاش است اما چون از شرایط مناسبی برخوردار نبوده است (مثلا عدم حمایت پدر و مادر از او و یا انتخاب‌های اشتباه)، امکان ادامه تحصیل برای او فراهم نشده است. ممکن بود شما جای او باشید.
- همیشه به یاد داشته باشید که زندگی فعلی‌تان نتیجه‌ی انتخاب‌های درست‌تان در گذشته است. اگر یک جای کار مرتکب اشتباه می‌شدید احتمالا کل زندگی‌تان تحت تأثیر قرار می‌گرفت. در نتیجه با انتخاب‌های درست امروز، آینده‌تان را تغییر دهید.
- با اینکه قطعا تلاش شما در رسیدن به جایگاه فعلی‌تان قابل ستایش است، اما از حمایت‌های دیگران نیز برای رسیدن به این موفقیت نباید غافل شد. هر چیزی که به دست می‌آوریم نتیجه‌ی کمک و حمایت دیگران است. آدم‌های اطراف هر فرد در شکل‌گیری شخصیت و موفقیت او سهیم هستند و به این ترتیب موجب پیشرفت و رسیدن او به اهدافش می‌شوند.
۴. از اشتباه‌های‌تان نترسید
بخشی از فروتنی درک این نکته است که شما هم می‌توانید اشتباه کنید. با درک این مسئله و اینکه بدانید هر کسی می‌تواند اشتباه کند، یک بارِ خیلی سنگین را از دوش خودتان برمی‌دارید. البته این به معنی آن نیست که شما مجاز خواهید بود تا هر کاری که دل‌تان خواست را انجام دهید و اشتباهات زیادی مرتکب شوید، با این حال این نکته به ما گوش‌زد می‌کند که نباید از امتحان کردن روش‌های جدید و راه‌های رسیدن به اهداف‌تان بترسید.
- همیشه در اطراف‌تان آدم‌هایی وجود دارند که به اصطلاح چند پیراهن بیشتر از شما پاره کرده‌اند و مسن‌تر، باتجربه‌تر و باهوش‌تر از شما هستند. با اینکه شما تصمیم‌گیرنده اصلی (بر اساس دانش خودتان) هستید، اما نظرات و حرف‌های بزرگترها ارزش شنیدن را دارد.
۵. اشتباه‌های‌تان را بپذیرید
با اینکه ممکن است دیگران از اشتباه‌تان عصبانی شوند یا اینکه عواقب ناگواری برای‌تان داشته باشد، اما پذیرفتن حقیقت همیشه بهتر از کتمان کردن آن است. اگر در جایگاه رئیس، پدر، مادر و یا یک دوست اشتباه کرده‌اید، قطعا دیگران شما را به خاطر پذیرش اشتباه‌تان تحسین می‌کنند و برای اینکه در حال تلاش جهت بهبود وضعیت هستید قدردان‌تان خواهند بود. بپذیرید که کامل نیستید و می‌خواهید جایگاه و شخصیت‌تان را تقویت کنید. پذیرفتن اشتباه‌تان نشان می‌دهد که شما لجوج و خودخواه نیستید و کاستی‌های‌تان را می‌پذیرید.
- پذیرفتن اشتباه‌تان باعث می‌شود مردم (حتی اگر این افراد فرزندان‌تان یا کارمندهای‌تان باشند) بیشتر به شما احترام بگذارند.
۶. مغرور نباشید
اعتمادبه‌نفس سالم هیچ اشکالی ندارد و می‌توانید به دستاوردهای‌تان ببالید، اما اگر دائما تلاش کنید توجهات را به سمت خودتان و دستاوردهای‌تان جلب کنید، مردم از شما بدشان خواهد آمد. اگر واقعا کار بزرگی انجام داده باشید، مردم خود به خود به آن توجه می‌کنند و به خاطر فروتنی به شما احترام خواهند گذاشت.
- البته نباید در مورد موفقیت‌های‌تان دروغ بگویید، مثلا اگر کسی از شما پرسید: «آیا در مسابقات دوی کشوری شرکت کرده‌اید؟» فقط بگویید بله. اصلا لازم نیست دائما در مورد اینکه چقدر خوب بوده‌اید صحبت کنید.
۷. در مکالمه‌های‌تان ملاحظه‌کار باشید
فروتنی به معنای برخورداری از صبر بی‌نهایت نیست. فروتنی به معنای نداشتن اعتمادبه‌نفس نیست. اما یک فرد فروتن باید همیشه ملاحظه‌کار و آگاه به شرایط باشد و بی‌جهت حرف کسی را قطع نکند. به عنوان یک فرد فروتن باید بدانید که هر کسی، حتی خود شما، اهداف و رؤیاهای خودش را دارد و شاید او هم بخواهد در مورد اهداف و دستاوردهایش صحبت شود و نظراتش را بیان کند.
۸. همه موفقیت‌تان را به خودتان نسبت ندهید
همه‌ی ما انسان هستیم و شخصیت ما به نفوذ و راهنمایی‌های دیگران وابسته است. آدم‌های زیادی به ما کمک و از ما حمایت کرده‌اند تا به فردی که الان هستیم تبدیل شویم و به آرزوهای‌مان برسیم. خیلی خوب است که به دستاوردهای‌تان افتخار کنید، اما فراموش نکنید که هیچ‌کس همه‌ی کارها را نمی‌تواند خودش به تنهایی انجام بدهد و باید به همدیگر کمک کنیم.
قدردان باشیم. همه کسانی که در راه موفقیت به شما کمک کرده‌اند را به یاد داشته باشید.
بخش دوم: تحسین کردن دیگران
۱. استعدادها و توانایی‌های دیگران را تحسین کنید
دیگران را ببینید و توانایی‌های‌شان را تحسین کنید. حتی یک قدم فراتر بروید و به شخصیت‌شان احترام بگذارید. یادتان باشد، آدم‌ها با هم فرق دارند و می‌توانید از آشنایی با افراد مختلف لذت ببرید. شما می‌توانید سلیقه‌ها و علایق خودتان را داشته باشید اما باید دیدگاه‌ها و نظرات را از ترس‌های‌تان جدا کنید، به دیگران احترام بگذارید و تحسین‌شان کنید تا حس فروتنی در شما تقویت شود.
- تحسین استعدادهای دیگران می‌تواند به شما کمک کند تا توانایی‌های مورد علاقه و رو به رشدتان را بهتر بشناسید.
۲. خودتان را با دیگران مقایسه نکنید
رقابت می‌تواند سالم باشد و به شما انگیزه بدهد، اما اگر بخواهید همیشه بهترین باشید و عملکرد بهتری نسبت به دیگران داشته باشید، باید فروتنی را فراموش کنید. به جای این کار، به خودتان نگاه کنید. یادتان باشد، مهم بهترین بودن نیست، بلکه باید تلاش کنید تا از گذشته خودتان بهتر شوید. اگر به جای مقایسه خودتان با دیگران، انرژی‌تان را روی تقویت خودتان متمرکز کنید، پیشرفت‌تان ساده‌تر می‌شود چون لازم نیست نگران بهتر بودن نسبت به همه‌ی آدم‌ها باشید.
- هر کسی منحصربه‌فرد است و باید او را نه به دلیل توانایی‌ها و ظاهرش، بلکه به خاطر شخصیت و انسانیتش تحسین کنید.
۳. به نظرات و قضاوت‌های دیگران احترام بگذارید
با اینکه خودتان باید تصمیم بگیرید که حق با شما بوده یا خیر، اما حتما باید بدانید که همه‌ی تصمیم‌های‌تان درست نیستند و ممکن است گاهی اشتباه کنید. گاهی اوقات سخت است که قبول کنیم شاید افرادی که نظرشان با ما مخالف است هم درست می‌گویند. احترام به سلیقه‌ی همسر، قانون‌هایی که دل خوشی از آنها ندارید یا حتی نظر فرزندتان، باعث می‌شود شناخت درستی از محدودیت‌های‌تان پیدا کنید.
- به جای اصرار بر فروتن بودن خودتان و به عنوان کسی که ممکن است گاهی اوقات اشتباه کند، به یاد داشته باشید که فروتنی یک شیوه‌ی زندگی است و نه یک عمل یک‌باره.
۴. کتاب بخوانید
کتاب خواندن هم یکی از راه‌های تحسین دیگران است. متن‌های اخلاقی و معنوی در مورد فروتنی بخوانید. دعا کنید، مدیتیشن (تمرکز ذهن) انجام بدهید، هر کار دیگری که باعث می‌شود به خودتان (مخصوصا مقایسه‌ی خودتان با دیگران) زیادی توجه نکنید انجام بدهید. می‌توانید زندگی‌نامه افراد موفق، خاطرات‌شان، کُتب مقدس، داستان‌های واقعی و حتی افسانه‌ای در مورد قهرمانان بخوانید تا حس فروتنی در شما بیشتر شود و دستاوردهای دیگران را هم تحسین کنید.
- اگر مذهبی نیستید، روش‌های علمی را امتحان کنید. علم هم فروتنی را تحسین می‌کند. علم هم می‌گوید که قضاوت‌ها و داوری‌های‌تان را کنار بگذارید و بدانید که آن‌قدرها هم که فکر می‌کنید بلد نیستید و علم ندارید.
۵. به نصیحت‌های دیگران گوش کنید
هیچ کس کامل و بی‌نقص نیست. همیشه کسانی وجود دارند که در برخی موارد بهتر از شما هستند، به همین خاطر همیشه فرصت دارید که از آنها یاد بگیرید. افرادی را پیدا کنید که دوست دارید در زمینه‌های مشخصی شبیه‌شان باشید و از آنها بخواهید تا شما را راهنمایی کنند. علاوه بر داشتن یک راهنمای خوب، شرایط مناسب، درک و اعتمادبه‌نفس هم لازم دارید. اگر می‌خواهید خاکی و فروتن باشید باید از دیگران درس بگیرید. این یعنی شما پذیرفته‌اید که چیزهای زیادی هستند که باید در زندگی یاد بگیرید.
می‌توانید برای تقویت حس فروتنی، در کلاس‌هایی شرکت کنید که هیچ چیز در موردشان نمی‌دانید؛ مثلا کلاس شعر یا نمایش‌نامه‌نویسی، و همیشه یادتان باشد که دیگران باید راه‌ها را به شما نشان بدهند. این واقعیت به شما کمک می‌کند که بیاموزید هر کس در زمینه‌ای مهارت دارد و باید برای بهتر شدن به هم کمک کنیم.
۶. به دیگران کمک کنید
بخش بزرگی از فروتنی احترام به دیگران است و یکی از راه‌های احترام، کمک به آنهاست. با همه به مساوات رفتار کنید و به آنها کمک کنید؛ زیرا این عمل شما، بهترین کار ممکن خواهد بود. اگر بتوانید به کسانی کمک کنید که نمی‌توانند برای‌تان جبران کنند، آن وقت فروتنی را یاد گرفته‌اید. وقتی به دیگران کمک می‌کنید قدر داشته‌های‌تان را هم بیشتر می‌دانید.
- اگر کار خیر و مثبتی انجام داده‌اید حتی‌الامکان در مورد آن صحبت نکنید. وقتی زیادی در مورد کار خیر‌خواهانه‌ای که انجام داده‌اید حرف بزنید و به خودتان افتخار کنید، ارزش کارتان پایین می‌آید. یادتان باشد، در کارهای خیریه موضوع شما نیستید بلکه افراد نیازمند مهم هستند.
۷. آخرین نفر باشید
اگر همیشه تلاش می‌کنید که کارهای‌تان را با عجله انجام بدهید و در انجام‌شان اولین نفر باشید، سعی کنید اجازه بدهید که دیگران از شما جلو بزنند. مثلا بزرگترها، ناتوان‌ها، بچه‌ها و حتی کسانی که عجله دارند.
- از خودتان بپرسید: «واقعا لازم است من این کار را زودتر از همه انجام بدهم؟» جواب این سؤال در اغلب اوقات منفی است.
۸. از دیگران تعریف کنید
از دوستان‌تان یا کسانی که خیلی خوب می‌شناسید تعریف کنید. به دوست‌تان بگویید که امروز خیلی زیبا شده است، از مدل موی جدید همکارتان تعریف کنید. می‌توانید فراتر هم بروید و جنبه‌های مهم شخصیت مردم را تحسین کنید. روزانه حداقل از یک نفر تعریف کنید و ببینید که چطور زندگی‌شان بهتر می‌شود و پیشرفت می‌کنند.
- به جای اینکه همیشه به دنبال خطاهای افراد بگردید، روی ویژگی‌های مثبت‌شان تمرکز کنید.
۹. عذرخواهی کنید
اگر اشتباهی مرتکب شده‌اید، آن را بپذیرید. با اینکه ممکن است عذرخواهی خیلی آسان نباشد، اما باید غرورتان را کنار بگذارید و از آن فرد به خاطر آسیبی که به او رسانده‌اید، معذرت‌خواهی کنید. در پایان احساس رنج تمام می‌شود و احساس باور جایگزین آن خواهد شد، چون می‌دانید که خودتان را اصلاح کرده‌اید. این کار به طرف مقابل‌تان نشان می‌دهد که برای او ارزش قائل هستید و اشتباه‌تان را پذیرفته‌اید.
- وقتی از کسی معذرت‌خواهی می‌کنید، به صورتش نگاه کنید تا مطمئن شود که برای‌تان اهمیت دارد.
- اشتباه‌تان را تکرار نکنید. فکر نکنید چون عذرخواهی کرده‌اید می‌توانید آن اشتباه را دوباره تکرار کنید. با این کار «چوپان دروغ‌گو» می‌شوید و کسی به شما اعتماد نمی‌کند.
۱۰. شنونده خوبی باشید
این کار هم یک راه دیگر برای تحسین دیگران و تمرین فروتنی است. دفعه‌ی بعد که مشغول صحبت با کسی هستید اجازه بدهید او هم نظراتش را بگوید و وسط حرفش نپرید. می‌توانید از او سؤال بپرسید تا او را درگیر مکالمه کنید. با اینکه باید در مکالمات شرکت کنید، اما اگر بگذارید دیگران بیشتر از شما حرف بزنند، با این کار آنها هیچ وقت فکر نمی‌کنند که شما فقط به مسائل زندگی خودتان توجه می‌کنید.
- از فرد مقابل‌تان سؤال بپرسید تا متوجه شود که به حرف‌های او گوش می‌دهید. نباید بلافاصله بعد از اینکه او صحبتش را قطع کرد، شما شروع کنید. به یاد داشته باشید، اگر همیشه به حرف‌های خودتان فکر کنید نمی‌توانید روی گفته‌های دیگران تمرکزی داشته باشید.
بخش سوم: حس شگفتی را دوباره پیدا کنید
۱. حس شگفتی را دوباره در خودتان زنده کنید
ما چیزهای خیلی کمی در مورد دنیای اطراف‌مان می‌دانیم پس باید بیشتر از این حرف‌ها در موردش کنجکاو و هیجان‌زده باشیم. این حس شگفتی در بچه‌ها بیشتر است و باعث می‌شود در مورد همه چیز کنجکاو باشند، خیلی خوب ببینند و یاد بگیرند. شما واقعا می‌دانید مایکروویو چطور کار می‌کند؟ ماشین‌تان چطور؟ یا یک گل رُز؟
- عبارت «همه‌اش را می‌دانم» باعث می‌شود حس فروتنی در ما از بین برود. هیچ‌کس همه چیز را نمی‌داند. اگر مثل بچه‌ها از یاد گرفتن شگفت‌زده شویم، حس فروتنی و اشتیاق‌مان برای یادگیری بیشتر می‌شود.
۲. آرامش را دوباره تمرین کنید
آرامش روح، یکی از راه‌های رسیدن به فروتنی است. هر وقت احساس ناسازگاری کردید، تمرین «آیکیدو» یک راه حل عالی است. این تمرین با جذب کینه‌ی اطرافیان آن را به یک چیز مثبت تبدیل می‌کند. برای این کار می‌توانید علت عصبانیت آنها را درک کرده و با احترام و آرامش با آنها برخورد کنید. تمرین آرامش به شما کمک می‌کند حس شگفتی را دوباره پیدا کنید و جنبه‌های مثبت زندگی را بیشتر ببینید.
۳. به طبیعت سر بزنید
زمان بیشتری برای گشت‌وگذار در طبیعت اختصاص دهید. گاهی به پارک بروید و قدم بزنید. زیر یک آبشار یا بالای قله‌ی یک کوه بایستید. پیاده‌روی کنید. برای شنا به دریا بروید. به طبیعت سر بزنید و زیبایی و بزرگی آن را تحسین کنید. چشمان‌تان را ببندید و وزش نسیم را روی گونه‌های‌تان حس کنید. باید در طبیعت احساس فروتنی داشته باشید چون بی‌اندازه این احساس در قدرت و عمق آن وجود دارد. وقتی حس شگفتی را تقویت کنید و زیبایی و بزرگی طبیعت را (که قبل از تولد شما وجود داشته و بعد از شما هم پابرجا خواهد بود) ببینید، متوجه خواهید شد که در برابر بزرگی این جهان چه قدر کوچک هستید.
- وقتی به طبیعت می‌روید، متوجه می‌شوید که جهان چه قدر بزرگ و پیچیده است و شما مرکز آن نیستید.
۴. یوگا کار کنید
یوگا، تمرین عشق و قدردانی است و باعث می‌شود حس شگفتی‌تان در مورد تنفس، بدن، عشق و مهربانی در جهان اطراف‌تان تقویت شود. یوگا باعث می‌شود متوجه شوید که زمان چه قدر ارزشمند است و قدرش را بیشتر بدانید. سعی کنید دو بار در هفته یوگا تمرین کنید تا از مزایای روحی و جسمی‌اش بهره‌مند شوید.
یوگا یک تمرین خوب برای فروتنی است. انجام یا طراحی یک حرکت جدید یوگا اهمیت دارد اما هدف یوگا، یادگیری زندگی کردن به شیوه‌ی خودتان است.
۵. با بچه‌ها وقت بگذرانید
بچه‌ها خیلی خوب شگفتی‌های دنیا را می‌بینند، کاری که برای بزرگترها خیلی سخت است. با بچه‌ها وقت بگذرانید تا ببینید که چطور دنیا را تحسین می‌کنند، مرتبا در موردش سؤال می‌پرسند و با کوچک‌ترین مسائل شاد می‌شوند و از آنها انرژی می‌گیرند. برای یک بچه، یک گُل یا حتی یک رول دستمال توالت، می‌تواند خیلی جذاب باشد و کل بعدازظهر او را درگیر کند.
- وقت گذراندن با بچه‌ها به شما یادآوری می‌کند که این دنیای جادویی چه اندازه واقعیت دارد!
