سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال طولانی مدت معدی-روده ای است. این شرایط باعث ایجاد دردهای شکمی، نفخ، مخاط در مدفوع، عادت های نامنظم دفع و اسهال و یبوست متناوب می شود. اگرچه این بیماری جزو شرایط مزمن و طولانی مدت در نظر گرفته می شود اما نشانه های آن در طول سال ها تغییر پیدا می کند. علی رغم ناراحتی های مزمنی که توسط IBS ایجاد می شود، چنین شرایطی برای اکثر بیماران به عوارض جدی منجر نمی گردد. خوشبختانه بیشتر بیماران با کنترل شرایط می توانند نشانه های موجود را بهبود ببخشند. تنها درصد اندکی از افراد مبتلا به IBS نشانه های حادی دارند.
حقایقی در مورد سندرم روده تحریک پذیر:
در ادامه برخی از نکات کلیدی مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر را با هم مرور می کنیم:
- علی رغم ناراحتی هایی که به خاطر IBS ایجاد می شود، این شرایط معمولا به عوارض جدی و حاد منجر نمی گردد.
- درمان خاصی برای IBS وجود ندارد.
- حالات احساسی و عاطفی نقش مهمی در IBS دارد.
- کاهش مصرف الکل می تواند نشانه های موجود را تسکین ببخشد.
- مستثنی کردن غذاهایی که باعث ایجاد گاز می شود می تواند نشانه ها را بهبود ببخشد.
نشانه های سندرم روده تحریک پذیر:
رایج ترین نشانه هایی که در این افراد دیده می شود عبارت است از:
- تغییر در عادت های اجابت مزاج
- درد شکمی و گرفتگی شکم. اغلب بعد از اجابت مزاج تسکین پیدا می کند
- بعد از رفتن به دستشویی، بیمار ممکن است احساس کند روده کاملا خالی نشده است.
- گاز اضافی
- عبور مخاط از رکتوم
- نیاز ضروری و اورژانسی به دستشویی
- تورم یا نفخ در شکم
بیشتر نشانه ها بعد از خوردن غذا بدتر می شوند. عموما دوره های عود ۲ الی ۴ روز طول می کشند و سپس نشانه ها بهبود پیدا می کند یا کاملا برطرف می شود. نشانه ها و علائم مرتبط با IBS از بیماری به بیمار دیگر متغیر است. این نشانه ها اغلب شبیه نشانه های بیماری ها یا شرایط دیگر هستند. IBS ممکن است نشانه هایی را در بخش های بدن ایجاد کند. این نشانه ها شامل موارد زیر است:
- ادرار مکرر
- تنفس بد
- سردرد
- درد عضلات یا مفاصل
- خستگی دائم
- درد به هنگام برقراری رابطه جنسی
- عادت ماهیانه نامنظم
اضطراب و افسردگی نیز ممکن است در این افراد دیده شود زیرا چنین شرایطی باعث ایجاد نارحتی و خجالت می شود.
علل سندرم روده تحریک پذیر:
هنوز متخصصان در مورد علل این بیماری مطمئن نیستند. با اینحال آن ها می دانند که این شرایط مسری نیست و باعث ابتلا به سرطان نمی شود. متخصصان بر این باورند که فاکتورهای زیر ممکن است در ابتلای افراد به IBS دخیل باشد:
- فاکتورهای غذایی
- فاکتورهای محیطی همچون استرس
- فاکتورهای ژنتیکی
- هورمون ها
- سیستم عصبی مرکزی که به درستی سیستم گوارش را کنترل نمی کند
- اندام های گوارشی که بیش از حد به درد حساس اند
- پاسخ غیر معمول به عفونت
- عضلاتی که برای حرکت غذا مورد استفاده قرار می گیرند و به درستی کار نمی کنند.
- حالات روحی و روانی: شواهد نشان می دهد فاکتورهای روانی و عاطفی می تواند نقش بزرگی در سندرم روده تحریک پذیر داشته باشد. افرادی که تجربیات تلخی و دشواری داشته اند بیشتر از سایرین در معرض توسعه IBS قرار دارند.
محرک های IBS:
غذا و رژیم غذایی:
تعداد زیادی از افراد مبتلا به IBS دریافته اند که نشانه های آن ها بعد از مصرف محصولات خاصی همچون شکلات، شیر یا الکل بدتر می شود و باعث ایجاد اسهال یا یبوست می گردد. ناراحتی و نفخ ممکن است به خاطر مصرف برخی از میوه و سبزیجات و نیز نوشابه ایجاد شود. محققان در مورد نقش حساسیت های غذایی یا عدم تحمل برخی از مواد در IBS مطمئن نیستند. محرک های غذایی رایج که باعث نفخ یا گرفتگی می شوند عبارتند از:
- غذاهایی همچون حبوبات، کرفس ، پیاز، هویج، کشمش، موز، زردآلو، آلو، کلم بروکسل، چوب شور و نان شیرینی حلقوی که باعث ایجاد نفخ می شوند
- محصولات لبنی
- آدامس های عاری از قند
- برخی از شکلات ها
- محصولاتی که کافئین دار هستند.
هورمون ها:
تغییرات هورمونی می تواند سندرم روده تحریک پذیر را بدتر کند. تعداد زیادی از خانم هایی که به IBS مبتلا هستند بر این باورند که نشانه ها در طول دوران قاعدگی بدتر می شود. مطالعات انجام شده در Gastroenterology Report نشان می دهد که:
نشانه های بدتر شده سیستم گوارشی همچون درد شکمی، نفخ یا اسهال در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر در دوران قاعدگی دیده شده است.
عفونت:
گاستروانتریت می تواند باعث تحریک IBS شود. این نوع از IBS به عنوان IBS بعد از عفونت شناخته شده است.
درمان سندرم روده تحریک پذیر:
از آنجایی که دلیل ایجاد این بیماری مشخص نیست، درمان به تسکین نشانه ها و بهبود کیفیت زندگی افراد می پردازد. اینکار معمولا در برگیرنده تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی و نیز آموزش مدیریت استرس است.
موارد زیر می تواند نشانه های موجود را کاهش دهد:
- از مصرف سوربیتول خودداری کنید زیرا می تواند باعث اسهال شود. این ماده در آدامس ها، غذاهای رژیمی و شیرینی های بدون شکر دیده می شود.
- اگر نفخ یا گاز مشکل اصلی شماست از غذاهای مبتنی بر جو بیشتر استفاده کنید.
- هر وعده غذایی را به درستی مصرف کنید. از هیچ کدام از وعده ها نگذرید
- مصرف الکل را کمتر نمایید
- از مصرف نوشیدنی های کربناته مثل نوشابه خودداری نمایید
- مصرف برخی از میوه ها را محدود کنید. برای اینکار با پزشک متخصص مشورت نمایید.
- مصرف قهوه و چای را محدود کنید. روزانه بیشتر از سه فنجان ننوشید
- اطمینان حاصل نمایید که مصرف مایعات کافی است.
- وعده های غذایی باید در زمان مناسبی مصرف شوند
- برخی از افراد ممکن است مجبور باشند مصرف نشاسته مقاوم را که در غذاهای فرآوری شده دیده می شود محدود کنند. همچنین برخی از افراد باید مصرف بقولات را کمتر کنند. نشاسته مقاوم در سیستم گئارش تجزیه نمی شود.
- به آرامی غذا بخورید.
رژیم غذایی:
تغییر در عادت های غذا خوردن می تواند به کنترل نشانه های IBS کمک کند. متاسفانه رژیم غذایی خاصی برای IBS وجود ندارد که برای همه افراد کارساز باشد. بیمار باید خود آزمون و خطا کند تا به رژیم مناسب خود دست یابد.
فیبر:
برخی از افرادی که از IBS رنج می برند ممکن است نیاز داشته باشند فیبر بیشتری مصرف نمایند. این در حالیست که برخی از افراد باید برعکس این موضوع عمل کنند. سطح متعادلی از فیبر در رژیم غذایی می تواند به سلامت سیستم گوارش کمک کند.
تمرینات ورزشی:
برخی از بیماران ممکن است دریابند که تمرینات ورزشی به تسکین نشانه های موجود کمک می کند. این در حالیست که در برخی از افراد چنین نیست.
پروبیوتیک ها:
چنین مواردی ممکن است به برخی از بیماران کمک کند. برای اینکه مزایای پروبیوتیک ها ظاهر شود حدود ۴ هفته زمان نیاز است.
اضطراب و استرس:
تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر می توانند نشانه های خود را به کمک موارد زیر بهبود ببخشند:
- تکنیک های آرام سازی همچون ورزش و مدیتیشن
- برخی از فعالیت های فیزیکی همچون یوگا یا تای چی
- تمرینات جسمی منظم
- مشاوره استرس یا درمان شناختی رفتاری
داروها:
داروهای زیر برای درمان نشانه های IBS مورد استفاده قرار می گیرد:
- داروهای ضد اسپاسم: گرفتگی و درد شکمی را با شل کردن عضلات روده کاهش می دهد
- ملین ها: برای بیمارانی که از یبوست رنج می برند
- داروهای ضد اسهال برای بیمارانی که اسهال دارند.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA ها): اغلب به کاهش درد و گرفتگی شکمی کمک می کند.
داروهای خاص IBS عبارتند از: آلوزرتون (Lotronex) برای IBS اسهال غالب در زنان و لیپی پروستون (Amitiza) برای IBS یبوست غالب در زنان. این داروها به طور کلی آخرین خط درمان هستند، زمانی که تغییر در سبک زندگی یا مداخلات درمانی شکست خورده و علائم همچنان شدید است.
روان درمانی:
برخی از تکنیک های روانی که می تواند مفید باشد شامل موارد زیر است:
- درمان بین فردی روان پویشی(PIT): در این شرایط درمانگر به بیمار کمک می کند گذشته خود را کاوش کند و ببیند چیزی ناخودآگاه آن ها را تحت تاثیر قرار داده است یا خیر
- استفاده از هیپنوتیزم: هیپنوتیزم برای تغییر نگرش ناخودآگاه ذهن به نشانه ها مورد استفاده قرار می گیرد
- درمان شناختی رفتاری: به بیمار آموزش داده می شود از طریق تکنیک های آرام سازی و اتخاذ نگرش مثبت، واکنش متفاوتی به شرایط داشته باشند
تحقیقات در زمینه IBS همچنان ادامه دارد. در حال حاضر، مراقبت از رژیم غذایی و مدیریت استرس بهترین ترفند برای کنترل شرایط است.
