یکی از فرماندهان نیروی هوایی آمریکا خواستار وسیله‌ای پنهان ساز برای تبدیل هواپیماهای سوخت رسان غول پیکر به هواپیماهای سوخت رسان رادارگریز شده است؛ چراکه نگرانی هایی مبنی بر توانایی‌های یک نیروی هوایی بزرگ و قدرتمند برای سرنگونی این هواپیماهای حیاتی وجود دارد.

اهمیت هواپیمای سوخت رسان

تقریبا نیروی هوایی همه کشورها به منظور افزایش پیوستگی پروازی و زمان گشت زنی هواپیماهای خود و همچنین پرواز در مسافت‌های طولانی، به هواپیماهای سوخت رسان وابسته هستند؛ برای مثال بدون وجود هواپیماهای سوخت رسان، شعاع رزمی جنگنده چندمنظوره پنهانکار و رادارگریز نسل 5 آمریکایی F-35A لایتنینگ 2 کمتر از 965 کیلومتر است. اتکای نیروی هوایی به هواپیماهای سوخت رسان آن قدر زیاد است که این هواپیماها را می توان پاشنه آشیل آن دانست. طرف مقابل نیز همواره هواپیماهای سوخت رسان را از اهداف اولیه خود قرار می‌دهد. البته این هواپیماها در میدان نبرد حضور ندارند، بلکه دورتر از میدان نبرد و پشت دیواری از جنگنده‌های خودی اقدام به گشت زنی می‌کنند. با این حال هواپیماهای سوخت رسان جثه بزرگی دارند، آهسته پرواز می کنند و کشف آنان نیز آسان است.

تهدیدهای موجود

برخی کشورها همچون روسیه و چین سرنگونی چنین هواپیماهایی را به خلبانان خود آموزش می‌دهند. این 2 کشور همچنین موشک‌های هوا به هوای بسیار دوربرد و پرسرعتی مخصوص مقابله با این هواپیماها نیز طراحی کرده اند؛ برای نمونه می توان به موشک روسی  K-100 اشاره کرد که 400 کیلومتر برد دارد؛ البته این موشک وارد خدمت نشد. چینی‌ها نیز اخیرا مشغول توسعه موشک هوا به هوای جدیدی هستند که با توجه به ابعادش، تخمین زده می شود بردی مشابه K-100 داشته باشد و احتمال می‌رود برای هدف قرار دادن هواپیماهای بزرگی همچون هواپیماهای سوخت رسان از فواصل دور است؛ پس داشتن هواپیمای سوخت رسان رادارگریز خالی از لطف نیست!

نسل جدید هواپیماهای سوخت رسان

هواپیمای سوخت رسان جدید آمریکا KC-46 پگاسوس نام دارد که بر اساس هواپیمای مسافربری پهن پیکر بوئینگ 767 ساخته شده و قرار است از سال 2018 به عنوان جایگزینی برای هواپیماهای سوخت رسان قدیمی‌تر وارد خدمت شود. این هواپیما همچون دیگر هواپیماهای سوخت رسان فاقد قابلیت رادارگریزی است و تنها با استفاده از سیستم‌های الکترونیکی می‌توان این ویژگی را برای آن به ارمغان آورد. اینجاست که ایده “وسیله پنهان ساز” مطرح می‌شود. ژنرال کارلتون اورهارت، فرمانده بخش فرماندهی جابه‌جایی هوایی از نیروی هوایی آمریکا، در گفتگو با خبرگزاری بلومبرگ اظهار داشت راهکار لازم برای این کار می‌تواند شامل کارهایی همچون اعمال تغییر در بازتاب راداری هواپیما و یا شکل موج باشد که در نتیجه بتوان هواپیما را در محلی غیر از محل واقعی خود در رادار دشمن نشان داد، یا کشف آن را سخت، یا حتی آن را از دید رادار پنهان و یا در نهایت ممکن است ترکیبی از این راهکارها باهم باشد. به بیانی دیگر و البته به گفته ژنرال اورهارت: “حال من را می‌بینی، ولی الان خیر”. وی همچنین افزود یافتن چنین راه حلی بسیار به‌صرفه‌تر از لغو پروژه KC-46 است. این پروژه تاکنون شاهد چندین میلیارد دلار سرمایه گذاری بوده و در صورت لغو آن، نه تنها هزینه‌های صرف شده هدر خواهند رفت، بلکه هزینه آغاز پروژه یک هواپیمای سوخت رسان رادارگریز را نیز باید در نظر گرفت. ژنرال اورهارت همچنین ادامه داد ما نسل اول هواپیماهای سوخت رسان را داریم که به جنگنده‌های رادارگریز نسل 55 سوخت رسانی می‌کنن؛ دشمن برای یافتن این جنگنده‌های رادارگریز نیازی نیست به دنبال آن‌ها بگردد، کافیست هواپیماهای سوخت رسان را پیدا کند.

همه نفع می‌برند

در صورتی که نیروی هوایی موفق به توسعه چنین سیستم پنهان سازی شود، نه تنها به یک هواپیمای سوخت رسان رادارگریز دست می‌یابد، بلکه همه هواپیماهایش و حتی هواپیماهای دیگر نیروهای نظامی این کشور می توانند از آن بهره ببرند. با نصب این سیستم روی دیگر هواپیماها، می‌توان آن‌ها را نیز به هواپیماهایی رادارگریز تبدیل کرد. جنگنده‌ها به ویژه جنگنده‌های غیر رادارگریز که در خط مقدم نبرد با دشمن قرار دارند نیز با تجهیز به این سیستم می‌توانند تا حد ممکن خود را از دید دشمن پنهان کرده و به برتری “دید اول” نسبت به حریف دست یابند. حتی با نصب این سیستم روی جنگنده‌های پنهانکار و رادارگریز نسل 5 نیز می‌توان رادارگریزی مضاعف برای آنان فراهم آورد که موجب افزایش بیش از پیش بقاپذیری این جنگنده‌ها در میدان نبرد می‌‌شود.

بزرگان دنیای نظامی چه فکری می‌کنند؟

اما این وسیله پنهان ساز چگونه خواهد بود؟ کمپانی هوافضا و دفاعی آمریکایی ریتیان که درحال حاضر مشغول کار روی اخلال‌گرهای نسل بعد برای هواپیمای جنگ الکترونیک EA-18G گراولر است، تصور می‌کند که این وسیله یک اخلال‌گر راداری خواهد بود که قادر است امواج رادار دشمن را به سرعت کشف و تشخیص دهد، سپس خود را با آن سازگار سازد و هواپیما را از دید آن رادار پنهان نگه دارد. منظور از سازگار سازی یعنی پس از تشخیص امواج رادارهای دشمن، اقدام به اخلال روی آن رادارها با طول موج‌های مورد نظر کند. این کمپانی معتقد است یکی از نیازهای اساسی برای چنین کاری بهره‌گیری از “جنگ الکترونیک شناختی” است؛ به این معنی که سیستم‌های جنگ الکترونیک قابلیت تشخیص امواج دشمن را داشته باشند تا بتوانند به سرعت خود را با آن تطبیق داده و دشمن را از موقعیت هواپیمای سوخت رسان منحرف کند. از آن جا که این کار ملزم به شناسایی سریع و پاسخ دهی آنی سیستم جنگ الکترونیک است، پس انسان از پس انجام سریع آن بر نمی‌آید و این کار را می‌بایست بر عهده هوش مصنوعی گذاشت. در کنار این نیاز (جنگ الکترونیک شناختی)، دیگر مسئله مهم فراهم کردن نیروی الکتریکی لازم برای سیستم اخلال‌گر و جنگ الکترونیک است.

هواپیماهای سوخت رسان رادارگریز و اهمیتش برای آمریکا

آمریکا درحال حاضر 590 فروند هواپیمای سوخت رسان دارد که در نیروی هوایی، سپاه تفنگدارن دریایی و نیروی هوادریا این کشور مشغول خدمت هستند. این تعداد در واقع 78 درصد از تمامی هواپیماهای سوخت رسان عملیاتی در دنیاست. البته این همه آمار نیست؛ این کشور همچنین 47 هواپیمای سوخت رسان دیگر نیز برای نیروی هوایی و سپاه تفنگداران دریایی خود سفارش داده و 14 فروند دیگر نیز بعدا سفارش خواهد داد. شمار سفارش‌ اولیه KC-46 پگاسوس نیز 19 فروند است و قصد دارند 156 فروند دیگر بعدها سفارش دهد. این تعداد به خودی خود نشانگر اهمیت و استفاده بالای نیروی هوایی آمریکا از این گونه هواپیماهاست؛ چرا که هواپیماهای این کشور تقریبا در تمامی نقاط دنیا حضور دارند و سوخت رسان‌ها نه تنها از هواپیماهای آمریکایی، بلکه از هواپیماهای متحدان نیز پشتیبانی به عمل می‌آورند. برای مقایسه بد نیست بدانید پس از آمریکا نیروی هوایی عربستان با داشتن تنها 20 هواپیمای سوخت رسان دارنده بیشترین تعداد هواپیمای سوخت رسان است. روسیه با 19 فروند و فرانسه با 14 فروند هواپیمای سوخت رسان نیز در جایگاه سوم و چهارم قرار می‌گیرند.