آشکارساز فضایی لیسا و آینده امواج گرانشی
آشکارساز امواج گرانشی لیسا آزمایشگاهی مستقر در فضا خواهد بود که مأموریتش طبق برنامه‌ریزی سازمان فضایی اروپا در سال۲۰۳۴/۱۴۱۳ آغاز خواهد شد. هدف این مأموریت کشف امواج گرانشی است.
لیسا (LISA سرواژۀ Laser Interferometer Space Antenna به معنای آنتن‌های تداخل‌سنج لیزری فضایی) کارکردی مشابه لایگو برای آشکارسازی امواج گرانشی خواهد داشت؛ با این تفاوت که لایگو آزمایشگاهی مستقر در زمین است و به همین دلیل برای طول بازوهای لیزری آن محدودیت وجود دارد. اما لیسا در فضا مستقر خواهد شد و آنتن‌های آن در فاصله‌ای به پهنای ۲/۵ میلیون کیلومتر قرار خواهند گرفت. این آنتن‌ها حساسیت بسیار زیادی در آشکارسازی امواج گرانشی با بازه فرکانس بیشتری خواهند داشت.
ساختار مثلثی آنتن‌ها با بهره‌گیری از روش تداخل‌سنجی لیزری قادر به آشکارسازی امواج گرانشی هستند
عملکرد لیسا به این گونه است که دو ماهواره نقش بازتاب‌دهنده دارند و یک ماهواره هم نقش منبع لیزر و مشاهده‌گر بازتاب‌ها را به عهده دارد. وقتی پرتو لیزر به دو طرف فرستاده شود، امواج گرانشی با اثری که بر فرکانس پرتوی ارسالی و دریافتی ایجاد می‌کنند قابل آشکارسازی خواهند بود. انحنای فضازمان در امواج گرانشی تغییرات ایجاد می‌کند.
رهیاب لیسا (Lisa pathfinder) نخستین فاز مأموریت لیسا بود که در آذر ۱۳۹۴/دسامبر ۲۰۱۵ به فضا پرتاب شد. دانشمندان سازمان فضایی اروپا توانستند با کمک داده‌های این رهیاب مکان مناسب برای استقرار آنتن‌های اصلی را به گونه‌ای پیدا کنند که در آن نسبت به هم بی‌حرکت و ثابت باشند تا حساسیت مورد نظر در رصدها حاصل شود. در این مأموریت دو مکعب ۴۶ سانتی‌متری از جنس طلا و پلاتین با وزن حداکثر دو کیلوگرم در مدار ۱/۵ میلیون کیلومتری از زمین مستقر شدند.
مأموریت لیسا در حال حاضر در ردۀ سوم ال‌سه (L3)، در میان برنامه‌های سازمان فضایی اروپا، قرار گرفته است. شایان ذکر است که مطالعات کارزتن دانزمن، مدیر فیزیک گرانشی مؤسسۀ ماکس پلانک، سهم بالایی در پیشرفت این مأموریت داشته و نتایج آن در مجلۀ علمی فیزیکال ریویو لِترز چاپ شده است. ویدئوی مرتبط با این خبر را می‌توانید در آپارات مشاهده کنید: https://www.aparat.com/v/rNoiL
سارا مطلبی
برگرفته از sci.esa
