احتمالا بیشتر ما با شنیدن نام فرمول یک به یاد اسطوره این ورزش یعنی مایکل شوماخر می‌افتیم؛ راننده‌ی پرافتخاری که عنوان قهرمانی هفت دوره از مسابقات فرمول یک را در کارنامه خود ثبت کرده است. چند سالی می‌شود که با پخش زنده‌ی مسابقات فرمول یک به طور مداوم از شبکه‌ ورزش، افراد زیادی علاقمند شد‌ه‌اند که مسابقات این ورزش را دنبال کنند. با این حال، طیف گسترده‌‌‌ای هم هستند که علاقه‌ی چندانی به تماشای مسابقات فرمول یک و دنبال کردن اخبار آن ندارند. از دلایل اصلی این موضوع، می‌توانیم به نبود منابع غنی برای اطلاع رسانی از ابعاد مختلف فرمول یک اشاره کنیم.

هم‌چنین عده‌ای تصور می‌کنند که فرمول یک، جذابیت کمتری نسبت به دیگر ورزش‌ها دارد و در طول برگزاری مسابقه، اتفاقات هیجان‌انگیزی در آن رخ نمی‌دهد. این در‌حالیست که فرمول یک به‌قدری مهیج است که تک‌تک ثانیه‌ها برای رانندگان ارزشمند است و در طول برگزاری مسابقه شاهد لحظات نفس‌گیر و برخوردهای مختلفی هستیم. اگر دوست دارید با فرمول یک بیشتر آشنا شوید، شما را به خواندن این مطلب دعوت می‌کنیم؛ پس در ادامه با ما همراه باشید.

فرمول یک چیست؟

فرمول یک نام یکی از ورزش‌های اتومبیل‌رانی است که مسابقات ویژه‌ای دارد؛ مسابقاتی که در قالب یک فصل در سطح جهانی برگزار می‌شود. بنابراین مسابقات این ورزش مثل فوتبال نیست که در قالب باشگاهی و لیگ‌های مختلف برگزار شود. فرمول یک را با عناوین مشابهی مثل فرمول وان (Formula One) و اف۱ (F1) هم می‌شناسند. فرمول یک با ورزش‌های فرمول ۲، فرمول ۳ و فرمول ۴ شباهت‌های زیادی دارد؛ مثلا در تمام این ورزش‌ها از خودروهای چرخ‌باز استفاده می‌شود. با این وجود تفاوتهای زیادی هم بین این ورزش‌ها وجود دارد. مهم‌ترین اختلاف این ورزش‌ها، مشخصات فنی خودروهای چرخ‌باز است. خودروهای فرمول یک پیشرانه‌های قدرتمند‌تری نسبت به خودروهای فرمول ۲، ۳ و ۴ دارند.

راستی خودروهای چرخ‌باز یعنی چه؟

خودروهای چرخ‌باز سبک طراحی متفاوتی نسبت به خودروهای معمولی و متداول دارند؛ کلاس اتومبیلی که تک سرنشین است و تایرهای آن در بیرون بدنه‌ی خودرو قرار دارند. بیرون بودن این تایرها مزایایی به دنبال دارد. فرمان‌پذیری تیزتر با زاویه‌ی پیچش بیشتر نسبت به خودروهای عادی، یکی از ویژگی‌های مثبت این سبک طراحی است. این موضوع زمانی اهمیت ویژه‌ پیدا می‌کند که خودرو باید با حداکثر سرعت ممکن سر پیچ‌های تند بپیچد و عملکرد خوبی را به نمایش بگذارد.

در ویدیو زیر می‌توانید میزان پیچش چرخ‌ها و فرمان خودرو فرمول یک در حال حرکت را ببینید.

مزیت دیگر این سبک طراحی، سطح تماس بالای لاستیک با محیط خارج است. این ویژگی به خنک‌کاری تایرها کمک می‌کند تا در کوتاه‌ترین زمان، به میزان قابل توجهی خنک‌ شوند. دمای سطح تایر خودروهای فرمول یک در پیست، به‌طور متوسط چیزی در حدود ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد است و در سرعت‌های بسیار زیاد در سرپیچ‌ها، از این هم بالاتر می‌رود. به‌ همین دلیل، تایرها زود مستهلک می‌شوند و معمولا در هر ۲۰ دور، باید تعویض شوند.

در ویدیو زیر می‌توانید کلیپ این تعویض تایر را در چند نما ببینید.

بیرون بودن این تایر خودروها مزیت دیگری هم دارد. این ویژگی طراحی باعث می‌شود که کار تعویض تایرها برای تیم مکانیک و پشتیبانی حاضر در پیست آسان‌تر شود و در زمان کمتری، تایرهای جدید را جایگزین تایرهای مصرف شده کنند. این پروسه در مکانی به اسم Pit Stop انجام می‌شود؛ مکانی که اعضای مکانیک و پشتیبانی تیم‌های حاضر، برای تعویض تایرها حضور پیدا می‌کنند. کل زمان تعویض تایرها برای تیم‌ها حدود ۳ ثانیه زمان می‌برد. شاید برایتان جالب باشد که رکورد تعویض ۴ حلقه لاستیک برای تیم پشتیبانی، تنها ۱٫۹۲ ثانیه زمان برده؛ این به معنی باز کردن پیچ چرخ با آچار برقی، درآوردن تایر مصرف شده و جا انداختن لاستیک نو و بستن پیچ است. در هر گرندپری، بسته به مسافت پیست و جنس تایرها، راننده‌ها چندین بار در طول مسابقه در Pit Stop ها جای گیری می‌کنند.

گرندپری؟

یعنی محال است که علاقمند فرمول یک باشیم و این اصطلاح را به وفور نشنویم! گرندپری (Grand Prix) در فرمول یک، به معنی رویدادهای اتومبیل‌رانی است که تمرین، زمان‌گیری و برگزاری مسابقه اصلی هر مرحله را شامل می‌شود. گرندپری‌ها در پیست‌های کشورهای مختلفی مثل استرالیا، بحرین، برزیل و کانادا برگزار می‌شود. گرندپری‌های فرمول یک، تعداد مشخصی ندارد اما معمولا بین ۱۷ تا ۲۰ در فصل‌های متعدد است؛ به‌طور مثال، فرمول یک فصل پیش شامل ۲۰ گرندپری بود. این بدین معنی است که در فصل پیش شاهد برگزاری ۲۰ مرحله از مسابقات فرمول یک در ۲۰ پیست مختلف با بخش‌های تمرین، زمان‌گیری و مسابقه اصلی بودیم. شروع و پایان فصل‌های فرمول یک، زمان دقیقی ندارند، اما به‌طور تقریبی، هر فصل از هفته‌ی سوم مارس (اواخر اسفند یا اوایل فروردین) شروع و در هفته‌ی آخر نوامبر (اوایل آذر) به پایان می‌رسد.

فرمول یک یعنی شاهکار مهندسی

شاید به جرات بتوان گفت که فرمول یک می‌تواند عنوان بزرگ‌ترین مسابقات خودرویی را از آن خود کند. بزرگ از آن جهت که در این ورزش، شاهد حضور خودروهایی هستیم که در اوج شاهکار مهندسی و تکنولوژی طراحی و تولید شده‌اند. از آن‌جایی که در این مسابقات، صدم ثانیه‌ها هم نقش حیاتی در تعیین مقام‌ها دارند، خودروسازها تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا بهترین و بی‌نقص‌ترین محصول خودشان را در این مسابقات بیاورند.

حداقل وزن خودروهای فرمول یک برای شرکت در مسابقات، ۷۰۲ کیلوگرم است. این وزن با احتساب وزن راننده و خودرو بدون باک محاسبه شده است. برای کاهش وزن این خودروها از مواد سبکی مثل فیبر کربن استفاده می‌شود. از ویژگی‌های فیبر کربن می‌توانیم به وزن بسیار کم و در عین حال، مقاومت بالای آن اشاره کنیم. (فیبر کربن می‌تواند بسته به نوع ساختارش، ۳ برابر سبک‌تر از آلومینیوم و ۵ برابر مقاوم‌تر از فولاد باشد.)

فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی (FIA) در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که باید نوع پیشرانه‌های خودروهای فرمول یک از مشخصات ۸ سیلندر خورجینی با تنفس طبیعی و حجم ۲٫۴ لیتر، به ۶ سیلندر خورجینی و حجم ۱٫۶ لیتری تغییر کند. شرکت‌های سازنده موظف شدند تا از پیشرانه‌های مجهز به سامانه‌های توربوشارژ یا سوپرشارژ که مشخصات گفته شده را داشته باشد، استفاده کنند. سیستم پرخوران توربوشارژر، طراحی پیچیده‌تری نسبت به سیستم سوپرشارژر دارد. درعوض سیستم‌های توربوشارژر، بهینه‌تر از سوپرشارژرها هستند و توان بیشتری تولید می‌کنند. به همین دلیل با درنظر گرفتن محدودیت حجم پیشرانه و نیاز به رسیدن به بازدهی و توان بالا، تمایل خودروسازها برای استفاده از پیشرانه‌های توربوشارژر بیشتر از سوپرشارژر است. خودروهای فرمول یک می‌توانند از همین نیروگاه کوچک، توان حدودی ۱۰۰۰ اسب‌بخار بگیرند. در تولید و مونتاژ قطعات خودروهای فرمول یک، دقت بسیار بالایی به خرج می‌رود؛ چراکه هرگونه بی‌دقتی هرچند کوچک می‌تواند اتفاقات بد و جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.

مثلا چقدر سریع؟

رکورد حداکثر سرعت خودروهای فرمول یک، ۳۷۵ کیلومتر بر ساعت است. گذشته از سرعت بالا، خودروهای فرمول یک شتاب‌گیری فوق‌العاده‌ای هم‌ دارند. خودروی فرمول یک، برای رسیدن از حال سکون تا سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت، حدود ۲٫۶ ثانیه زمان لازم دارند. اگر صبور باشید، در این خودروها می‌توانید ظرف ۵٫۲ ثانیه از حال سکون به سرعت ۲۰۰ کیلومتر برسید. خودروهای فرمول یک ترمزهای قدرتمندی دارند، به‌طوری که در کم‌ترین زمان رانندگان می‌توانند سرعت خودرو را به حداقل برسانند و کنترل خودرو را به خوبی در شرایط مختلف در دست بگیرند.

در این ویدیو می‌توانید نحوه نشستن و نصب فرمان خودرو فرمول یک و شتاب‌گیری با آن را ببینید.

تعویض دنده‌ی خودروهای فرمول یک تنها در کسری از ثانیه صورت می‌گیرد. به‌طور میانگین، سرعت تعویض دنده این خودروها ۵۰ برابر سرعت پلک‌زدن شماست! حالا حساب کنید که در این سطح از فناوری‌، رقابت میان تیم‌های شرکت کننده تا چه حد جدی است.

ریشه نام و مسابقات فرمول یک

فرمول یک ورزشی قانون‌مند است و ریشه نام این ورزش یعنی فرمول، به همین موضوع اشاره دارد. در این ورزش قواعد و قوانین زیادی وضع شده تا خودروهای شرکت‌کننده می‌بایست از آن‌ها پیروی کنند. قدمت مسابقات این ورزش هم به رقابت‌های بزرگ خودرویی بازمی‌گردد که در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی در اروپا برگزار می‌شد. شور و شوق برگزاری مسابقات با شروع و اوج درگیری‌های جنگ جهانی دوم، تا حد زیادی کم‌رنگ شد.

شاید تماشای این کلیپ نوستالژیک از حال و هوای برگزاری مسابقات فرمول یک در دهه ۳۰ میلادی، خالی از لطف نباشد.

در سال ۱۹۴۶، یعنی یک سال پس از پایان رسیدن جنگ جهانی دوم، فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی (FIA) با وضع استانداردهایی، فرمول یک را به رسمیت شناخت. با این حال، اولین دوره‌ی رسمی این مسابقات در سال ۱۹۵۰ میلادی برگزار شد. البته در این فاصله‌ی چهار ساله مسابقات فرمول یک به طور غیر رسمی برگزار می‌شدند.

راننده‌ی فرمول یک شدن کار هرکسی نیست

گذشته از اهمیت فناوری و مهندسی خودروها، خود راننده‌ها هم نقش تعیین کننده‌ای در این مسابقات دارند. کوچک‌ترین اشتباه و غفلت راننده می‌تواند منجر به اتفاقات وحشتناک و جبران‌ ناپذیری شود. شاید کوچک‌ترین اشتباه باعث شود تا تیم نتیجه نامطلوب بگیرد و حتی از دور رقابت‌ حذف شود. هنگامی این اشتباهات جبران‌ناپذیر تلقی می‌شوند که رانندگان، تصادف‌هایی با خسارت‌های چندین میلیون‌دلاری برای خود و دیگر خودروهای حاضر در پیست به بار ‌بیاورند.

در این کلیپ می‌توانید سهل‌انگاری راننده و نتیجه مخرب آن را ببینید.

به همین دلیل، ورود به دنیای مسابقات فرمول یک کار ساده‌ای نیست. بسیاری از رانندگان مشهور امروز از سن‌های بسیار کم، دوره‌های رانندگی را شروع کرده‌اند؛ به‌طور مثال مایکل شوماخر، زمانی‌که ۴ ساله بود، رانندگی را با یک اتومبیل پدالی آغاز کرد و لوییس همیلتون در سن ۸ سالگی وارد کارتینگ شد. البته دوره‌های قبل به این شدت رقابت‌ها سنگین نبود و بعضا افرادی پیدا می‌شدند که در سن‌های بالاتر با استعدادهای بی‌نظیرشان وارد این دنیا شوند و خوش بدرخشند. حالا که رقابت‌ها سخت و نفس‌گیر شده، علاقمندان باید دوره‌های رانندگی بسیار زیادی  طی کنند تا با نتایج رضایت‌بخشی که از مهارت و عملکرد خود به نمایش می‌گذارند، اعتماد تیم‌های شرکت‌کننده را جلب کنند.

راننده  فرمول یک باید مثل یک خلبان‌ باشد!

گذشته از مهارت‌های بالای رانندگی، شخص متقاضی برای شرکت در این مسابقات باید توانایی مقاومت در برابر فشارهای ناشی از شتاب‌گیری‌های سریع را هم داشته باشد؛ چراکه مثلا در یک ترمز‌گیری شدید، فشاری بیش از ۵ برابر جاذبه‌ی زمین به راننده وارد می‌شود. تحمل این فشار برای بسیاری ممکن نیست. فشاری که می‌تواند دو برابر میزان فشار وارد بر فضاپیمای شاتل در حالت عادی باشد! بنابراین درکنار مهارت‌های‌ فوق‌العاده رانندگی، راننده فرمول وان باید بتواند مثل خلبان‌های حرفه‌ای در شرایط سخت، خوب عمل‌ کند و عکس‌العمل به‌موقع و هوشمندانه‌ای داشته باشد.

در این ویدیو می‌توانید میزان فشار وارد به راننده را هنگام شتاب‌گیری و ترمزگیری ببینید.

رانندگان فرمول یک به عنوان آما‌ده‌ترین ورزشکا‌رهای دنیا شناخته می‌شوند. این افراد درکنار مهارت‌های رانندگی و تحمل فشارهای مختلف، دوره‌های مختلف آمادگی جسمانی را پشت سر می‌گذارند و همیشه برنامه‌های ورزشی زیادی را برای آماده نگه داشتن بدنشان دارند. پس رانندگان فرمول یک را اصلا دست کم نگیرید!

فرمول یک، ورزشی پرهزینه

فرمول یک به عنوان یکی از پرهزینه‌ترین ورزش‌های دنیا شناخته می‌شود. برای برگزاری، شرکت در مسابقات و هم‌چنین پرداخت دستمزد رانندگان و افراد فعال در تیم، هزینه‌های قابل توجهی صرف می‌شود. آماده کردن زیرساخت‌های لازم برای برگزاری مسابقات سالیانه این ورزش در کشورهای مختلف بودجه‌های کلانی می‌طلبد.

برای ساخت یک خودرو فرمول وان به‌طور متوسط ۲٫۸ میلیون دلار هزینه می‌شود. دستمزد رانندگان هم بسته به تیم و اعتبارشان می‌تواند متفاوت باشد و اعداد آن‌ها فاش نمی‌شود. با این وجود در منابعی گفته شده که پیش از این، رانندگان تیم مرسد‌س‌بنز و فراری برای یک فصل، دست‌ کم ۲۵ میلیون دلار دریافت کرده‌اند. (این مبلغ بدون درنظر گرفتن کارهای تبلیغاتی این افراد برای برندهای مختلف است.) این اعداد و ارقام خیلی بیشتر از آن است که بتوانیم تصورش را کنیم. مثلا بهترین راننده فرمول یک حرفه‌ای می‌تواند ۱۰ دستگاه بوگاتی شیرون یا ۴۴۰۰ دستگاه پراید با احتساب ارز ۳۷۰۰ تومانی تنها با درآمد یک فصل خود تهیه کند!

شاید برایتان جالب باشد که فرمان خودرو فرمول وان چیزی در حدود ۶۰ هزار دلار قیمت دارد. به عبارتی، با ارزش دلار امروز، فرمان این خودرو معادل قیمت یک خودروی لوکس ۲۲۰ میلیون تومانی است! به عبارتی ارزش قیمتی حدودی مجموع دو خودرو هیوندای توسان و هیوندای الانترا تنها در یک فرمان فرمول یک جای داده شده است! قیمت بالای این فرمان به دلیل پیچیدگی در فناوری و ساخت آن است. فرمان این خودروها نمایشگر، چراغ‌های هشدار دهنده و کلیدهای متنوعی دارد. شرکت سازنده در طراحی این فرمان‌ها سعی می‌کند تا بیشترین قابلیت‌ها را در اختیار راننده بگذارد؛ در عین حال چیدمان این کلیدها باید بسیار ساده باشد تا راننده در کمترین زمان از تنظیمات مختلف حین رانندگی بهره ببرد. این‌ها همه نشان از هزینه‌ی بسیار سنگین شرکت‌های حاضر و فدراسیون در برگزاری مسابقات است.

این همه هزینه، سودی هم دارد؟

اگر نداشته باشد، عجیب است. قاعدتا برای سرمایه‌گذاری کلانی که در این مقیاس بزرگ برای برگزاری مسابقات فرمول یک انجام می‌شود، درآمدهای قابل ملاحظه‌ای هم در نظر گرفته شده است. مثلا یکی از راه‌هایی که تیم‌های شرکت‌کننده درآمدزایی می‌کنند، تبلیغات است. این تبلیغات در بخش‌های مختلف بدنه‌ خودرو به‌صورت نام و لوگوی شرکت به چشم می‌خورد. در پایین می‌توانید اینفوگرافیک هزینه حدودی برای تبلیغات یک خودروی فرمول یک را ببینید.

البته در مورد هزینه‌ها و دستمزد‌های این ورزش، مدارک موثقی وجود ندارد اما مثلا در منابعی گفته شده که شرکتی مثل Petronas برای تبلیغ و اسپانسرینگ برندش در یک فصل، ۳۰ میلیون دلار به مرسدس‌بنز پرداخت کرده است. در این میان، شبکه‌های تلویزیونی برای پخش مسابقات این ورزش، مبالغ قابل توجهی پرداخت می‌کنند.

علاقمندان برای تماشای مسابقات در پیست باید بلیت‌ تهیه کنند. مجموع این پرداخت‌ها در یک فصل به عدد قابل‌ملاحظه‌ای می‌رسد. یکی از درآمد‌های این ورزش از طریق سایت و اپلیکیشن‌های اندروید و iOS رسمی فرمول یک تامین می‌شود. در محیط این برنامه‌ها شما می‌توانید با خرید اشتراک از امکانات مختلفی بهره‌مند شوید؛ امکاناتی مثل دیدن پیام‌هایی که از بخش اتاق فرمان به راننده اعلام می‌شود، میزان مصرف تایر خودروهای شرکت کننده و دیدن موقعیت لحظه‌ای خودروهای شرکت کننده در نقشه پیست.

چه تیم‌هایی معمولا در این مسابقات شرکت می‌کنند؟

نام دو تیم قدرتمند و محبوب فراری و مرسدس‌بنز در مسابقات فرمول یک زیاد شنیده می‌شود. در این میان، تیم‌هایی مثل ردبول، رنو، ویلیامز و مک‌لارن هم طرفداران پروپاقرصی دارند. حضور در این مسابقات برای تمام تیم‌ها زمان‌بر و هزینه‌بر است؛ به همین دلیل بعضی از تیم‌ها در طول تاریخ برگزاری مسابقات فرمول یک تا امروز، پس از مدتی کناره‌گیری کرده‌اند. مثلا می‌توانیم به شرکت مازراتی اشاره کنیم در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ حضور داشت.

شرکتی مثل بوگاتی هم در سال ۱۹۵۶ در مسابقات فرمول یک حاضر شد و بعد آن، برای همیشه از صحنه رقابت‌ها خداحافظی کرد. حتی چند ماه پیش بود که شنیده شد فراری به علت هزینه‌های فوق‌العاده سنگین این ورزش، به خداحافظی از این ورزش فکر می‌کند؛ خبری که حتی برای طرفداران تیم‌های رقیب، می‌تواند ناراحت کننده باشد. دلیل آن هم واضح است؛ حضور تیمی مثل فراری در طول تاریخ، به قدری پررنگ، پرشور و پرهیجان است که دیدن مسابقات این ورزش بدون حضور خودروهای قرمزپوش ایتالیایی با لوگوی اسب تیزپای فراری دیگر هیچ لطفی ندارد!

کلام آخر، فرمول یک یعنی اوج هیجان و هماهنگی

اگر بخواهیم جمع‌بندی کوتاهی از ورزش، مسابقات و خودروهای فرمول یک داشته باشیم، می‌توانیم بگوییم که فرمول یک ورزشی پرهزینه است و سازندگان برای ساخت خودروهای پرسرعت خود، نهایت دقت را به خرج می‌دهند. شاید در هیچ ورزشی نتوانیم شاهد حضور این سه ویژگی با این شدت کنار هم باشیم. به همین دلیل است که فرمول یک به عنوان یکی از مهیج‌ترین ورزش‌های دنیا شناخته می‌شود و طرفداران پروپاقرص زیادی دارد.

شتاب‌گیری و سرعت فوق‌العاده‌ این خودروها، بیشترین چیزی است که فرمول یک را مهیج‌تر از هر ورزشی می‌کند. برای رقابت سنگینی که میان خودروهای شرکت‌کننده وجود دارد، خودروسازها تمام تلاش خود را می‌کنند تا با طراحی و ساخت اتومبیل‌هایی با سطح بالای آیرودینامیک، فناوری و مهندسی، بتوانند جزو بازیگرهای اصلی این نمایش‌ها باشند. ‌تک‌تک ثانیه‌ها، نقشی حیاتی در تعیین برنده‌ی رقابت‌های سخت و نفس‌گیر فرمول یک دارند.

دیجی‌کالامگ