کار انسان محصول متغیرهای بسیار متعدد و متنوعی است. متغیرهایی که ماهیت فیزیکی دارند به اندازه متغیرهای انسانی می توانند بر عملکرد فرد اثر بگذارند. این متغیرها تحت عنوان روانشناسی شرایط محیط کار شناخته میشوند. شرایط محیط کار نه تنها بازده، بلکه رضایت، نارضایتی و میزان استرس و بهداشت روانی را تحت تاثیر قرار میدهد. با توجه به مطالعات اخیر روانشناسی شرایط محیط کار از جمله میزان روشنایی، سرو صدا، موسیقی، ساعات کار، استراحت، تعطیل هفتگی و شرایط آب و هوایی همه بر عملکرد و سیستم روانی اثر دارند.

روانشناسی شرایط محیط کار و میزان روشنایی

به نظر تعداد زیادی از کارگران و کارمندانی که به فعالیت های بسیار متعدد و متنوع اشتغال دارند، روشنایی یکی از شرایط بنیادی مؤثر بر کار است. نور کافی و مناسب در محیط کاری موجب افزایش میل و رغبت به کار و همچنین دقت عمل در کار میشود و راندمان و نتیجه کار را افزایش می دهد.  در محیط‌ هایی که نور مناسب و کافی وجود نداشته باشد به خصوص در مورد کارهای ظریف و دقیق، باعث اختلال و کاهش بینایی خواهد شد و این عوارض شامل فشار در چشم، سردرد، سرگیجه، خستگی و بی‌میلی نسبت به کار خواهد بود.

سر و صدا

سرو صدای محیط کار مهاجم بسیار خطرناکی است زیرا هر روز تعدادی از سلولهای شنوایی را از بین میبرد. آلودگی صوتی در محیط کار واکنشهای جسمی بسیاری را ایجاد میکند، مانند سردرهای مزمن، ناراحتی های معده، خستگی مفرط و غیر عادی، آسیب پذیری شدید در مقابل بیماریهای قلبی – عروقی. محیط پر سرو صدا باعث افزایش خطر آسیب به جنین میشود که بعدها در مدرسه افت تحصیلی نشان میدهد. افرادی که در محیط های پر سرو صدا کار میکنند تمایل به خانه نشینی و انزوا طلبی بعد از کار دارند. این انزوا طلبی باعث میشود فرد اعتماد به نفس و عزت نفس خود را در خطر می بیند و باعث میشود فرد به مرور زمان احساس ارزش خود را از دست دهد.

روانشناسی شرایط محیط کار و موسیقی

نتایج مطالعات نشان میدهد که دو سوم کارکنان و کارمندان ترجیح میدهند که به هنگام کار موسیقی پخش شود، یک سوم بقیه اظهار کرده اند که زیاد برایشان فرقی نمیکند و هیچ کارگری با پخش موسیقی هنگام کار مخالفت نکرده است. موسیقی میتواند کارگران را از بی حوصلگی، سستی و خمودی بیرون بیاورد. نتیجه برخی تحقیقات نشان داده است که موسیقی میتواند میزان تولید را، در کارهایی که دستمزد بر حسب میزان تولید پرداخت میشود، شش درصد افزایش دهد و این افزایش در مورد کارهای ساعتی به دوازده درصد میرسد.

ساعات کار

در طول قرن بیستم همیشه سعی بر این بوده است که تعداد ساعات کار هفتگی و  روزانه کاهش پیدا کند. این تلاشها از این تفکر سرچشمه میگیرد که ” کار برای زندگی است نه زندگی برای کار”. نتیجه تحقیقات و بررسی ها نشان داده است که بین کاهش ساعت کار و تولید رابطه مثبت وجود دارد.

استراحت

 مطالعات روانشناسی شرایط محیط کار نشان داده است که وجود استراحت در بین کار، با اینکه روند تولید را برای مدتی متوقف میکند و تولید را موقتاٌ پایین میآورد، اما در مجموع با افزایش تولید همراه است. برخی مطالعات نشان داده است که دو دوره استراحت ۱۵ دقیقه ای بازدهی را ۲/۱۴ درصد افزایش میدهد.به علاوه استراحت باعث کاهش استرس و اضطراب در کارکنان میشود.

تعطیل هفتگی و تاثیر غیر مستقیم بر روانشناسی شرایط محیط کار

تعطیل هفتگی هم بر تولید و هم بر وضعیت روانی کارکنان تاثیر مثبت میگذارد زیرا کار طولانی و مداوم موجب فرسودگی و بازده کاری پایین کارکنان میشود. امروزه اکثر کشورهای پیشرفته دنیا، به دلیل خستگی ناشی از یکنواختی کار و ناراحتی ها و استرس های کار، از دو روز تعطیلی استفاده میکنند. تعطیل هفتگی علاوه بر اینکه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است باعث بالا بردن تولید میشود. کارکنان میتوانند تجدید قوای بدنی و روانی بکنند. انسانها نیاز دارند که برای رسیدن به خود، خانواده، رفت و آمدهای فامیلی، مسافرت، مطالعه آزاد، گردش و تفریح و ورزش فرصت داشته باشند. افرادی که از این فعالیت ها محروم هستند، استرسهای بسیار شدیدی احساس میکنند و به افراد ماشینی تبدیل میشوند.

شرایط آب و هوایی

متغیرهای عوامل جوی یکی از عناصر تشکیل دهنده محیط کار است. علاوه بر درجه حرارت و رطوبت محیط کار، میتوان از عوامل دیگری مانند فشار هوا، ترکیب هوا و حتی شرایط سمی و آلودگی آن نام برد. مطالعات نشان میدخد که وقتی هوا متعادل است و نور خورشید از پنجره به داخل محیط کار می تابد، کارکنان بهتر کار میکنند. بر عکس، در هوای مرطوب، مخصوصاٌ اگر با گرما همراه باشد، تمایل به کار به شدت کاهش می یابد. در مجموع خلق و خوی انسان با آفتاب رابطه مستقیمی دارد و میزان سرما و گرما بر میزان تولید وکیفیت آن اثر میگذارد.

wikiravan