در سه ماهۀ دوم بارداری که از آغاز هفتۀ ۱۴ تا پایان هفتۀ ۲۷ خواهد بود، معمولاً باید برای انجام حداقل دو مراقبت طی سه ماهۀ دوم به پزشک مراجعه کنید که یکی در فاصلۀ هفته‌های ۱۶ تا ۲۰ و دیگری بین هفته‌های ۲۶ تا ۳۰ بارداری است. مگر اینکه مشکل یا عارضۀ خاصی داشته باشید که نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. فراموش نکنید آزمایش‌هایی را که پزشک در جلسات قبلی به شما داده است، همراه خودتان ببرید. در این مطلب می‌توانید با چگونگی آزمایش‌هایی که پزشک در سه ماهۀ دوم انجام خواهد داد آشنا شوید.
معاینات پزشکی سه ماهه دوم بارداری
ابتدا پزشک با مطالعۀ پروندۀ شما به بررسی نتایج آزمایش‌هایی می‌پردازد که در معاینۀ قبلی تجویز کرده است. همچنین پزشک در مورد وضعیت عمومی شما سوال‌هایی خواهد پرسید؛ سوال‌هایی در مورد حالت تهوع، حرکات جنین، وجود ترشح یا لکه‌بینی یا وجود هر نوع انقباض یا دردی در ناحیۀ شکم. در ادامه، پزشک معایناتی را برای بررسی سلامت شما و جنین انجام خواهد داد، چگونگی برخی از این معاینه‌ها در زیر آمده است:
ثبت کردن وزن و بررسی وزن‌گیری: اضافه کردن وزن به میزان مناسب در دوران بارداری، احتمال سالم ماندن شما و فرزندتان را افزایش می‌دهد. میزان وزنی که لازم است در دوران بارداری اضافه کنید، به وزن و قد شما پیش از باردار شدن و چندقلو بودن یا نبودن فرزندان بستگی دارد. اگر قبلاً اختلالات تغذیه‌ای مثل بی‌اشتهایی داشته‌اید یا در حال حاضر دارید، حتماً به پزشک خود خبر دهید تا اقدامات لازم را در این مورد انجام دهد.
اندازه‌گیری فشار خون: اندازه‌گیری فشار خون، بخشی از معاینات معمول شما در تمام جلسات معاینۀ بارداری است و در تمام معاینات بارداری انجام می‌شود. اگر فشار خون شما بالا باشد، پزشک احتمالاً برای شما آزمایش ادرار تجویز خواهد کرد، زیرا وجود پروتئین در ادرار در کنار فشار خون بالا، یکی از نشانه‌های مسمومیت حاملگی یا پره‌اکلامپسی است. علائم دیگر پره‌اکلامپسی شامل اختلالات کارکرد کبد و کلیه، سردرد مداوم یا تاری دید است. پزشک در صورت مشکوک بودن به پره‌اکلامپسی، اقدامات لازم را برای شما انجام خواهد داد. اگر مشکلی در آزمایش ادرار نباشد و تنها فشار خون بالا وجود داشته باشد، احتمالاً فرد دچار فشار خون بارداری شده است.
گوش دادن به ضربان قلب جنین: ضربان قلب جنین از هفتۀ ششم بارداری شروع می‌شود و معمولاً از هفتۀ ۱۲ بارداری به بعد، پزشک با استفاده از گوشی داپلر، صدای ضربان قلب جنین را در مطب پزشک بشنوید. شنیده شدن صدای ضربان قلب جنین به وضعیت قرارگیری جنین، وزن شما و تاریخ دقیق زایمان بستگی دارد و ممکن است برخی از مادران کمی دیرتر امکان شنیدن صدای قلب جنین را داشته باشند. گوش دادن به ضربان قلب جنین از این به بعد بخشی از معاینات بارداری خواهد بود و شما می‌توانید با آوردن همسرتان به مطب پزشک، او را در هیجان شنیدن این صدا شریک کنید.
اندازه‌گیری ارتفاع رحم و بررسی رشد جنین: از هفتۀ ۱۶ بارداری ممکن است پزشک با لمس کردن شکم شما، سایز رحم و جنین را بررسی کند که روز به روز بزرگ‌تر می‌شود. پزشک در جلسات ویزیت در سه ماهۀ دوم با اندازه‌گیری فاصلۀ استخوان اندام تناسلی تا بخش بالایی رحم و مقایسۀ آن با سن بارداری، وضعیت جنین و میزان رشد او را تحت نظر خواهد گرفت. حدوداً از هفتۀ ۲۰ تا ۳۶ بارداری، این اندازه به سانتی‌متر تقریباً با تعداد هفته‌های بارداری شما برابر است، بنابراین اگر در هفتۀ ۲۴ بارداری هستید، این اندازه باید حدوداً ۲۴ سانتی‌متر باشد.
همچنین پزشک دست‌ها و پاهای شما را بررسی خواهد کرد تا در صورت وجود تورم یا هر نوع بثورات، اقدامات لازم را انجام دهد. اگر مشکل یا ناراحتی خاصی دارید، پزشک معاینات بیشتری انجام خواهد داد.
سونوگرافی و آزمایش‌های سه ماهۀ دوم
پزشک در سه ماهۀ دوم نیز مانند سه ماهۀ اول با انجام برخی از آزمایش‌ها که شامل آزمایش خون و سونوگرافی است، وضعیت سلامت شما و جنین را تحت نظر قرار خواهد داد. در زیر با آزمایش‌های و سونوگرافی‌هایی آشنا می‌شوید که ممکن است پزشک در سه ماهۀ دوم تجویز کند:
آزمایش غربالگری سه ماهۀ دوم: در سه ماهۀ دوم پزشک صرف نظر از نتایج آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول باید از طریق آزمایش خون سطح آلفافتوپروتئین را در خون مادر اندازه‌گیری کند. این آزمایش که معمولاً بین هفتۀ ۱۵ تا ۱۷ انجام می‌شود، می‌تواند به پزشک در بررسی احتمال وجود نقص‌های لولۀ عصبی جنین کمک کند. اگر مادر، غربالگری سه ماهۀ اول را انجام نداده باشد یا پزشک با توجه به نتایج غربالگری سه ماهۀ اول یا به دلیل عدم انجام سونوگرافی NT همزمان با غربالگری سه ماهۀ اول، تصمیم به بررسی نتایج غربالگری سه ماهۀ دوم گرفته باشد، در این حالت آزمایش خون نشانگر‌های چهارگانه برای شما تجویز می‌شود. در این آزمایش، علاوه بر آنکه میزان آلفافتوپروتئین اندازه‌گیری می‌شود، سطح سه نشانگر دیگر نیز در خون بررسی خواهد شد. اگر نتیجۀ آزمایش نشانگر‌های چندگانه، احتمال هر نوع نقصی را نشان دهد، پزشک برای تشخیص قطعی، آزمایش تشخیصی آمنیوسنتز را تجویز خواهد کرد. آزمایش چهارگانه معمولاً بین هفته‌های ۱۵ تا ۱۷ انجام می‌شود.
سونوگرافی آنومالی: در سه ماهۀ دوم و بین هفتۀ ۱۶ تا ۱۸ بارداری، پزشک ممکن است به مادر اسکن آنومالی را توصیه کند که یک سونوگرافی تفصیلی است. در این سونوگرافی متخصص با استفاده از سونوگرافی، اجزای مختلف جنین را بررسی و اندازه‌گیری می‌کند و دنبال وجود هر نوع مشکل ساختاری یا رشدی در جنین می‌گردد. همچنین در این اسکن، پزشک وضعیت جفت و بند ناف را نیز بررسی خواهد کرد.
تست کومبس غیرمستقیم در مادران Rh منفی: در مراقبتی که در هفته‌های۲۶ تا ۳۰ انجام می‌شود، پزشک برای شما درخواست آزمایش خون و ادرار می‌دهد. این آزمایشات شما را از لحاظ عفونت ادراری و کم‌خونی بررسی می‌کند و درصورتی‌که گروه خون شما Rh منفی و گروه خون همسرتان Rh مثبت است، تست کومبس غیرمستقیم برای بررسی تولید آنتی‌بادی ضد Rh در خون مادر انجام می‌شود.
آزمایش غربالگری دیابت: تمام مادران باردار بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری برای بررسی دیابت بارداری، یک آزمایش غربالگری انجام می‌دهند. این آزمایش شامل یک آزمایش خون به نام چالش گلوکز است. در این آزمایش، میزان قند خون مادر، یک ساعت پس از نوشیدن یک محلول حاوی مقدار مشخصی گلوکز خوراکی اندازه‌گیری می‌شود. اگر نتایج این آزمایش بیشتر از حد مورد انتظار باشد، احتمال دیابت بارداری در مادر بالا تشخیص داده می‌شود و ممکن است پزشک برای تشخیص قطعی دیابت بارداری، آزمایش دیگری به نام تست تحمل گلوکز برای مادر تجویز کند.
آزمایش تشخیصی آمنیوسنتز: در صورت تشخیص پزشک، بر اساس فاکتور‌های افزایش خطر موجود ممکن است برای تشخیص قطعی برخی از اختلالات کروموزومی یا عفونت، نیاز به انجام آزمایش آمنیوسنتز باشد. این آزمایش در ایران بین هفتۀ ۱۴ و ۱۶ بارداری و عموماً در هفتۀ ۱۶ بارداری انجام می‌شود. آمنیوسنتز یک آزمایش تشخیصی تهاجمی است که در آن پزشک مقداری از مایع آمنیوتیک درون کیسۀ آب را خارج و برای بررسی اختلالات کروموزومی یا عفونت آزمایش می‌کند. این آزمایش می‌تواند مشکلاتی مانند سندرم داون یا تریزومی ۱۳ را با دقت بسیار بالایی تشخیص دهد. در صورت وجود هر نوع مشکلی در جنین و تصمیم به ختم بارداری، این آزمایش برای پزشکی قانونی جهت صدور ختم بارداری قابل استناد است.
مشاوره در مورد خودمراقبتی در سه ماهۀ دوم
در معاینات بارداری سه ماهۀ دوم، پزشک نتایج آزمایش را برای شما شرح می‌دهد و در صورت وجود هر نوع مشکلی شما را مطلع می‌کند. ضمناً تغییرات طبیعی‌ای که تا معاینۀ بعدی ممکن است اتفاق بیفتد و علائمی را برای شما توضیح خواهد داد که در صورت مشاهدۀ آنها باید فوراً با او تماس بگیرید. در اواخر سه ماهۀ دوم بارداری، پزشک اهمیت توجه به حرکات جنینو علائم هشداردهندۀ زایمان زودرس، پارگی زودتر از موعد کیسۀ آب و مسمومیت حاملگی را برای شما شرح خواهد داد.
