حتما شما هم در طول عمر گران‌بهای خود با چنین صحنه‌هایی رو‌به‌رو شده‌اید: کودکانی که تا آرنج دست در بینی مبارک کرده‌اند، با موهای خود بازی می‌کنند، دندان‌هایشان را روی هم فشار می‌دهند و یا ناخن‌هایشان را می‌جوند و… . این عادات عصبی، می‌توانند دلایل متعددی داشته باشند كه شامل کنجکاوی، تقلید، اضطراب و بی‌حوصلگی میشود. در صورت عدم اصلاح به موقع، اين رفتارها ممكن است در بزرگسالی نيز ادامه پيدا كنند. در جریان رشد کودک، فشارها و تنش‌های مختلفی او را تحت تأثیر قرار می‌دهند. هرچند كه ممكن است این مسائل از ديد والدين پنهان بمانند ولی در قالب علائمی بیرونی همچون جويدن ناخن، خود را نشان می‌دهند. اگر عادت جويدن ناخن در كودك شما شديد نيست و تنها در هنگام تماشای تلویزیون و يا در شرايط خاص و دلهره‌آور این کار را می‌کند، هیچ جای نگرانی نيست و احتمالا با افزايش سن، این عادت کودکانه ترک خواهد شد. اما وقتی عادت جويدن ناخن در كودك طولانی‌تر از حد معمول و به شكل‌های غيرعادی ادامه يابد، براي مثال به خودش آسیب بزند یا در همه حال این کار را تکرار کند، باید فکری اساسی به حال این عادت کرد. برای کمک به ترک عادت ناخن جویدن کودکان، می‌توان از راهکارهای زیر کمک گرفت.
یافتن علت اضطراب و تشویش کودک
مشاورین خانواده و کودک معتقدند که همه‌ی والدین در مواجهه با رفتارها و عادت‌های غیرعادی و نامطلوب کودکان خود به اقداماتی دست می‌زنند و نگران هستند اما برای داشتن رفتاری مؤثر و کاربردی ابتدا باید، علت‌های ریشه‌ای اين مشكل را جست‌وجو و کشف کرد. سعی کنید علت جويدن ناخن را در کودک پيدا كنيد. چه چیزی او را مشوش، هیجان زده یا مضطرب كرده است. شاید علت این رفتار، اتفاقی نظیر طلاق والدین، جابه‌جایی منزل یا رفتن به مدرسه‌ای جدید باشد. باید علت و ریشه‌ی مشکل را کشف کنید و کودک‌تان را برای صحبت در اين زمينه یاری كنيد. کودک باید درباره‌ی نگرانی‌هایش با شما صحبت کند. به حرف‌آوردن کودک درباره‌ی اين موضوع کمی دشوار است. سر صحبت را در این باره باز‌کنید. از جملاتي استفاده كنيد که دلیل واقعی جويدن ناخن در كودك نیست اما او را ترغيب به صحبت مي‌كند. مثلا می‌توانید به او بگویید «ناخن‌هات رو میجوی که تیزشون کنی؟» و اينگونه راهی برای مکالمه درباره‌ی مشکل باز كنيد.
پرهیز از تنبیه و دعوا کردن
ترک عادت ناخن جویدن در کودکان مانند هر عادت بد دیگری نیاز به همت و تلاش خود کودک دارد. این عادات ناخودآگاه هستند. جويدن ناخن در کودکان به شکل غیرارادی رخ می‌دهد. این عادت حتی در بعضی از بزرگسالان هم دیده میشود و بازداشتن کودک از انجام آن با دعوا و تنبیه وضع را خراب‌تر می‌کند. برای رفع این مشکل گام‌به‌گام جلو بروید مثلا بگویید در هنگام غذا خوردن یا سر میز شام ناخن جویدن ممنوع است. با وضع قوانین این‌چنینی این عمل را محدود و محدودتر کنید. نگذارید این مسئله در خانواده بزرگ شود و به یک بحران تبدیل شود. جملاتی نظیر «حالمو بهم نزن» یا «این چه کاریه»، اثرات احساسی به شدت مخربی دارند و نه تنها موجب ترک عادت نمی‌شوند بلکه شرايط را برای خانواده به وضعيتی وحشتناک و آزاردهنده تبديل می‌کنند. توجه داشته باشيد که در برخی از موارد، کودکان به طور جدی این رفتار را بروز نمی‌دهند و تنها در مواقع معدودی شروع به جویدن ناخن می‌کنند. در این حالت برخورد شدید یا بازداشتن او از این کار اصلا لزومی ندارد. فقط سعی کنید دست‌های کودک همیشه تمیز نگه داشته شود. در یک کلام، ایجاد جنجال درباره‌ی هر عادت اشتباهی منجر به عمیق‌تر شدن مشکل میشود. پس به هیچ وجه از راهکارهای تنبیهی استفاده نکنید.
کمک به کودک برای ترک و توقف عادت
گاهی اوقات عوامل خارج از خانه و خانواده، کودک را برای ترک عادت تحت فشار قرار می‌دهند. مثلا ممکن است هم‌کلاسی‌ها یا دوستان کودک عادت ناخن جویدن او را مسخره کنند و در نتیجه کودک برای ترک کردن این رفتار راغب و آماده شود. در این مواقع گوش به زنگ باشید و او را تنها نگذارید. قبل از هر اقدام دیگری با کودک شروع به صحبت کنید. بگذارید از احساسی که بر اثر تمسخر دیگران به او دست داده با شما صحبت كند. به او اطمینان دهید که به‌رغم تمام عادات بعضا اشتباه و رفتارهای غلطی که گاهی از خود بروز می‌دهد، همیشه او را دوست دارید و بگذارید از عشق و علاقه شما نسبت به خودش مطمئن باشد و شما را يك تکیه‌گاه عاطفی محکم براي خود بداند. با این مقدمه‌چینی، می‌توانید وارد بخش اجرایی شوید و راهکارهای مناسب براي ترك عادت جويدن ناخن را با کودک خود بررسی و امتحان کنید.
صحبت کردن درباره‌ی عادات ناپسند
با کودکان خود صحبت کنید و با آنها در مورد عادات ناخوشایند آدم‌ها گفت‌و‌گو نمایید. عادت ناخوشایند چیست؟ آيا جويدن ناخن هم جز عادت‌های بد است یا نه؟ بعد در جریان گفت‌و‌گو با کودک هم‌فکری کنید و تلاش کنید به طور جمعی به یک نتیجه‌گیری برای رفع این مشکل برسید. می‌توانید به او پیشنهاداتی برای ترك اين عادت بدهید برای مثال آيا اجازه داريد در حين اين كار مانع او شويد یا خیر. به دنبال راهکاری باشید که به تأیید شما و کودک‌تان برسد. مثلا گاهی اوقات، کودکانی که در آستانه‌ی نوجوانی هستند از اینکه مدام چیزی به آنها گوشزد شود، خوش‌شان نمی‌آید پس در این شرایط باید راه حل‌های توافقی دیگری پیدا کنید.
آگاه کردن کودک از عادت‌هایش
از آن جایی که عادت ناخن جویدن کودکان به شکل ناخودآگاه و غیرارادی صورت می‌گیرد، باید کودکان را متوجه این رفتار کنید. می‌توان با ایجاد یک کلمه رمزی و توافقی، كودك خود را در حين شروع این کار، هوشیار سازید. بي شك بچه‌ها از این کار استقبال خواهند كرد به ویژه اگر کلمه رمزی توافق شده، کلمه‌ای خنده‌دار یا مورد علاقه کودک باشد. این روش آگاه‌سازی کودک می‌تواند به شکل کلامی یا فیزیکی باشد. اما در انتخاب هشدار فیزیکی باید وسواس و سلیقه‌ی زیادی به خرج دهید چون اگر حرکتی که برای یادآوری به کار می‌برید مورد استقبال کودک واقع نشود، شکل تنبیه به خود می‌گیرد و اصلا مفید نخواهد بود. اگر شدت جويدن ناخن در کودك شما به حدي زیاد است که به انگشتان و ناخن‌ها آسیب وارد میشود، با در نظر گرفتن روحیه و واکنش‌های كودك می‌توان از روش هايي همچون زدن چسب زخم روی انگشتان یا استفاده از لاك‌های ضد جويدن ناخن كمك گرفت. یکي از راهكارهای قدیمی و مورد استقبال خیل عظیمی از مادران قدیم و مادربزرگان امروزی که برای از شیر گرفتن و ترک پستانک نيز استفاده می‌شد، كمك گرفتن از مواد تلخ یا تند برای دور کردن کودک از موضع مورد نظر است. این روش قدیمی و نه چندان خلاقانه می‌تواند به کودک شما آسیب برساند، برای مثال آغشته کردن سرانگشت‌ها به فلفل می‌تواند موجب آزردگی چشم‌ها یا ايجاد حساسیت در کودک شود. پس اگر این روش را به کار می‌گیرید حتما به این نکته دقت کنید.
معرفی یک جایگزین برای جويدن ناخن
به دنبال یک فعالیت جذاب یا يك اسباب‌بازی مناسب باشید که مانع از ناخن جویدن فرزندتان شود. مثلا بازی رانندگی با یک دست یا اسباب‌بازی‌های بی خطر و جالب برای اینکه کودک در هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون آن را در دست بگیرد. با این روش‌ها می‌توانید حواس ناخودآگاه او را از جویدن ناخن پرت کنید و بر چیزهای دیگر منعطف کنید. می‌توانيد از نرمش و فعالیت‌های بدنی برای آرام کردن هیجانات کودک خود استفاده کنید. به او یاد بدهید که نفس عمیق بکشد. سعی کنید انرژی‌های کنترل نشده کودک را از طریق فعالیت‌های متنوع تخلیه کنید. بسته به شرايط کودک و موقعيت خانوادگی شما، انتخاب‌های متعددی پیش رو خواهيد داشت. در برخی کودکان فعالیت‌های بدنی مثل ورزش یا بازی‌های پرتحرک جوابگوست و در برخی دیگر فعالیت‌های ذهنی مانند کاردستی یا نواختن موسیقی مفید است.
پشتکار و خسته نشدن
هیچ‌گاه خسته و ناامید نشوید. اگر در مقابله با ناخن جویدن کودکان خود موفق نبوده‌اید، جا نزنید. بدانید که حتما راه‌حل‌های دیگری وجود دارد که هنوز امتحان نکرده‌اید. آرام و خونسرد و قوی باشید چرا كه با شلوغ کردن، تنبیه و تهدید کودک راهی از پیش نخواهيد برد. آسمان که به زمین نیامده است، با مطالعه و پشتکار و تلاش این عادت هم از بین خواهد رفت.
ضرورت نگرانی و رسیدگی جدی
در مواردي بسیار نادر، جويدن ناخن در کودکان نشانه اضطراب شدید و مشکلات روانی است. در چنین مواردی شدت ناخن جویدن کودک به حدی است که به پوست و گوشت دستان او آسیب وارد میشود. معمولا این نوع حاد از جويدن ناخن مکمل حرکاتی چون کندن مژه‌ها و موها یا بی‌خوابی وکم‌خوابی و سایر رفتارها و عادت‌های غیرعادی است. در این موارد حتما باید به مشاور و پزشک متخصص مراجعه شود.
بايد بدانید که انسان قادر است تمامی عادات نامطلوب خود را ترک کند. و شما تنها به کمی حمایت، پشتکار و دانش نیاز دارید. در زندگی‌های امروزی دیگر نمی‌توان همچون گذشته به جمله‌ی «بزرگ میشه یادش میره» اکتفا کرد، چرا كه در دنیای امروز با تمام پیچیدگی‌ها و تنوع‌اش نیاز به برخورد علمی و آگاهانه بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. به ویژه درمورد کودکان که به حمایت و آگاهی والدین عزیزشان نیاز بيشتری دارند.
