با کامپیوتر 2 هزار ساله آنتیکیترا مردم یونان باستان می‌توانستند به حقایقی درباره جهان دست پیدا کنند. این دستگاه به حدی پیچیده است که بعد از سال‌ها هنوز نحوه کار آن مشخص نیست.
قدیمی ترین کامپیوتر دنیا برای حدود 2 هزار سال در سواحل یکی از جزایر یونان با نام آنتیکیترا دفن شده بود. این وسیله تحت فشار آب، فشار خاک و همچنین فشار شکسته‌های کشتی که 2 هزار سال قبل آن را جابه‌جا می‌کرد به شدت آسیب دیده است. به خاطر همین اتفاقات، چرخ دنده‌های برنزی و قطعات مکانیکی کامپیوتر نجومی یونان باستان، طی 2 هزار سال رفته رفته تاب دیده و کاملا زنگ زده بودند.
در ابتدای قرن بیستم، یک گروه از ماهی‌گیران در حالی که بعد از صرف وعده غذایی خود تن به آب زده بودند، به طور اتفاقی یک کشته شکسته بسیار بسیار قدیمی و متعلق به باستان و همچنین اشیا ارزشمند درون آن را پیدا کردند. یکی از این ماهی‌گیران، به همراه یک بازوی برنزی به خشکی بازگشت، بازویی که نخستین قطعه کشف شده از کامپیوتر 2 هزار ساله آنتیکیترا محسوب می‌شد.
دو سال بعد و با رسیدن به چنین روزی (هفدهم می) سال 1902 میلادی، در میان سکه‌ها، مجسمه‌ها و سفال‌های باستانی، یک توده سبز رنگ فلزی و زنگ‌زده نگاه باستان‌شناس محبوب آن زمان یعنی ولریوس استیس (Valerios Stais) را به خود جلب کرد. این توده قسمتی از کامپیوتر قدیمی آنتیکیترا به عنوان قدیمی ترین کامپیوتر دنیا محسوب می‌شد. در ادامه و با پی بردن به حقایقی بیشتر درباره این سیستم پیچیده، آن را «ساز و کار آنتیکیترا» (Antikythera Mechanism) نامیدند. دیروز و به مناسبت صد و پانزدهمین سالگرد این کشف بسیار بزرگ، لوگوی گوگل دودل به شکل نماد این کامپیوتر قدیمی در آمد.
در چند دهه گذشته، داشنمندان در تلاش بودند با استفاده از پرتوهای ایکس درون کامپیوتر 2 هزار ساله آنتیکیترا را مشاهده کرده و بتوانند مجددا نمونه‌ای کاملا مشابه با آن چه 2 هزار سال قبل وجود داشت بسازند. اکنون می‌دانیم کامپیوتر قدیمی آنتیکیترا در اندازه یک ساعت بوده و به صورت استادانه از مجموعه‌ای از حدود 30 چرخ‌دنده به هم پیوسته درسته شده بود. مردمان آن زمان از این دستگاه به عنوان وسیله‌ای برای ردیابی خورشید و ماه، پی بردن به زمان خسوف و کسوف و همچنین برنامه‌ریزی برای بازی‌های المپیک استفاده می‌کردند. افراد با چرخاندن میل لنگ بیرون زدن از دستگاه می‌توانستند به نحوی زمان دقیق خورشید و یا ماه گرفتگی و حتی عبور اجرام آسمانی را پیش‌بینی کنند.
با اسکن کامپیوتر 2 هزار ساله آنتیکیترا، سال‌ها قبل یک نوشته بسیار قدیمی به دست آمد، نوشته‌ای که در سال 2016 ماهیت آن مشخص شد. این برچسب نوعی توضیح برای نحوه استفاده از دستگاه به شمار می‌آمد. به عنوان نمونه‌ای از محتوای موجود در این برچسب باید به بحث‌هایی در مورد رنگ‌های خسوف و کسوف اشاره کرد که به پیش‌بینی دقیق زمان وقوع این رویدادها کمک می‌کرد.
با وجود تحقیقات بسیار زیاد صورت گرفته بر روی کامپیوتر 2 هزار ساله آنتیکیترا هنوز کاربرد اصلی و دقیق آن مشخص نشده است و مخصوصا معلوم نیس چه فرد و یا افرادی از آن استفاده می‌کردند. این دستگاه به حدی قدیمی است که پیش‌بینی می‌شود دانشمندان هیچگاه نتوانند به ماهیت تاریخی آن پی ببرند. دانشمندان برای پی بردن به نحوه کارکرد دستگاه اصلی در تلاشند تا با جستجوی بیشتر در محل کشف قطعات اولیه، قطعات بیشتری را پیدا کنند. شاید به این وسیله بتوان به جزییات بیشتری درباره قدیمی ترین کامپیوتر دنیا پی برد.
