یکی از بدترین نوع دردها که باعث بروز نگرانی و ناراحتی شدید در بدن انسان می شود درد دندان است که تحمل آن برای بسیاری از مردم سخت است ، ترس از حضور در کلینیک های دندانپزشکی برای معالجه دندان های آسیب دیده نیز یکی از بحران ها و چالش های رایج در میان مردم است.اغلب افراد با داشتن اضطراب از مراجعه به دندانپزشکی زندگی می کنند. برای افرادی که ترس از دندانپزشکی دارند تمامی فرایندهای دندانپزشکی ترسناک است. آنها ممکن است به حدی ترس از دندانپزشکی داشته باشند که هر کاری کنند تا از مراجعه به دندانپزشک اجتناب نمایند.
معنای ترس از دندانپزشکی :
ترس از دندانپزشکی یکی از رایج‌ترین انواع فوبیا (یا همان ترس‌های مرضی) در سراسر دنیا است. این ترس می‌تواند درجات مختلفی از خفیف تا بسیار شدید داشته باشد. گاهی اوقات شدت این ترس در حدی زیاد میشود که در شرایط عادی نمی‌توان بیمار را درمان کرد.
تحقیقات صورت گرفته در آمریکا نشان داده چیزی حدود ۷۵ درصد از مردم این کشور دچار این مشکل هستند و از این تعداد ۵ تا ۱۰ درصد از افراد آنقدر از دندانپزشکی وحشت دارند که تحت هیچ شرایطی حتی درشرایط بروز دردهای دندانی بسیار شدید هم حاضر نیستند به دندانپزشک مراجعه کنند. بسیاری نیز فقط در شرایطی به دنبال درمان‌های دندانپزشکی می‌روند که دچار یک مشکل اورژانس شده باشند. خانم‌ها بیشتر از آقایان و جوانان بیشتر از افراد مسن دچار این مشکل هستند. بنابراین ترس از دندانپزشکی، یک مشکل واقعی است که می‌تواند دردسرهای زیادی هم برای بیمار هم برای دندانپزشک به همراه داشته باشد.
دلیل ترس مردم از دندانپزشکی:
ترس از دندانپزشکی جنبه‌های مختلفی دارد. بیماران مختلف گاهی از کلیت درمان‌های دندانپزشکی وحشت دارند و در برخی موارد صرفا از یک چیز خاص می‌ترسند مثل تزریق بی‌حسی، صدای فرز و تراشیده شدن دندان، ابزار آلات جراحی و درد در حین کار.
اینکه چرا کسی ممکن است از این چیز‌ها وحشت داشته باشد می‌تواند به علل مختلفی باشد. تجربه ناخوشایند دندانپزشکی در دوران کودکی یا یک درمان دردناک در بزرگسالی جزو اصلیترین علل ترس از دندانپزشکی هستند. برخی از افراد هم هستند که گرچه خودشان تجربه دندانپزشکی دردناکی ۵۰۰-۲۰۱ نداشته‌اند اما آنقدر مطالب ترسناک درباره دندانپزشکی شنیده‌اند که از انجام این درمان‌ها وحشت دارند. این مساله بیشتر در کودکان دیده میشود. گاهی اوقات هم بیمار به واسطه تجربیات ناخوشایندی که در سایر درمان‌های پزشکی داشته بطور کلی از هر روند درمانی وحشت دارد از جمله از دندانپزشکی.
میزان ترس از دندانپزشکی در کودکان و بزرگسالان:
ترس کودکان از دندانپزشکی هم چیزی شبیه ترس بزرگسالان است. در کودکان هم ترس یا به واسطه تجربه ناخوشایند قبلی است یا اطلاعات ترسناکی که از دوستان همسن خود یا از بزرگتر‌ها شنیده است. متاسفانه بسیاری از والدین از دندانپزشکی بعنوان نوعی تنبیه استفاده می‌کنند. به بچه می‌گویند اگر کار بدی بکنی می‌بریمت دندانپزشکی بهت آمپول بزند یا به دکتر می‌گویم دندانت را بکشد. در نتیجه در ذهن بچه دندانپزشکی بصورت یک محل ترسناک و درمان‌های آن به شکل نوعی تنبیه دردناک شکل می‌گیرد. در این شرایط خیلی طبیعی است که کودکی از دندانپزشکی بترسد.
یک نکته جالب اینکه ترس بزرگسالان از کودکان بسیار شدید‌تر و عمیق‌تر است. ترس کودک را می‌توان تعدیل و منحرف کرد اما در مورد بیماران بزرگسال این امکان تقریبا وجود ندارد. یک دندانپزشک با حوصله که تجربه کار با اطفال را داشته باشد معمولا با بکارگیری ترفندهای خاصی می‌تواند ترس کودک را کاهش داده و درمان لازم را برای او انجام دهد. البته در برخی موارد کودک در حدی بیقراری می‌کند که امکان نشاندن او روی صندلی دندانپزشکی عملا غیرممکن شده و دندانپزشک ناچار میشود او را برای بی‌هوشی ارجاع دهد. برای کاهش ترس کودکان رفتار صحیح و سنجیده والدین بخصوص در منزل کمک بسیار موثری است.
عوامل بروز ترس از دندانپزشکی:
عوامل مختلفی ممکن است موجب بروز ترس و استرس از دندانپزشکی شوند:
۱- تجربه بد: اکثر ترس‌ها ریشه در تجربه بد از دندانپزشکی دارد، مثل تزریق دردناک آمپول بی‌حسی.
۲- درد: مطالعات نشان داده‌اند اصلیترین دلیل اجتناب از درمان‌های دندانپزشکی ترس از درد است.
۳- یادگیری مشاهده‌ای: ترس دندانپزشکی می‌تواند در اثر شنیدن تجارب ناگوار یا دیدگاه‌های منفی دیگران درباره دندانپزشکی شکل گیرد. اگر والدین از دندانپزشک بهراسند، کودکان حتی بدون داشتن تجربه بد ممکن است با مشاهده رفتار آنان، ترس را آموخته و به همان اندازه بهراسند.
۴- جنبه‌های فیزیکی محیط: محیط فیزیکی دندانپزشکی نقش مهمی در ترس از آن دارد، مثل بوهایی که به طور سنتی با دندانپزشکی مرتبط شده‌اند، یا لباس‌های سفید و ابزار و وسایلی که ترس را تداعی می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند دیدن سرنگ، احساس تزریق داروهای بی‌حسی، شنیدن و احساس مته دندانپزشکی از مهم ترین عوامل ایجاد درد و ترس هستند.
۵- احتمال سرایت عفونت و بیماری: ترس از انتقال عفونت و ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت و ایدز یکی از دغدغه‌های اصلی مردم امروز است. با اینکه با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی چنین احتمالی تقریبا به صفر می‌رسد، اما انتشار اخبار نادرست در رسانه‌ها و برخی بزرگنمایی‌ها باعث شده بسیاری از مردم همیشه ترس پنهانی از انتقال بیماری از راه دندانپزشکی را داشته باشند.
۶- برخورد سرد و بی‌عاطفه کادر درمانی: برخورد بد و سرد دندانپزشک می‌تواند درد را تشدید کند و موجب شکل‌گیری خاطره ای ناخوشایند از دندانپزشکی شود. در مقابل برخورد دلسوزانه و گرم کادر دندانپزشکی با بیمار می‌تواند استرس بیمار را کاهش دهد.
راهکارهای مقابله با فوبیای دندانپزشکی:
دندانپزشک را از ترس خود مطلع کنید
می‌گویند آموزش دوای درد جهل است؛ این امر درمورد غلبه بر فوبیای دندانپزشکی نیز صدق می‌کند. قبل از آنکه از دندانپزشک خود نوبت بگیرید، بهتر است به‌صورت تلفنی یا حضوری درباره ترس خود صحبت کنید. اگر دندانپزشک را از ترس خود مطلع کنید، شانس بیشتری برای غلبه بر آن خواهید داشت.
ترس‌های خود را بنویسید
بارها بر این موضوع تاکید شده است، اما اهمیت آموزش‌و‌پرورش نباید دست‌کم گرفته شود و این امر به‌ویژه در رابطه با ترس و فوبیای دندانپزشکی صدق می‌کند. اگر می‌دانید که فوبیای دندانپزشکی دارید، بهتر است ترس‌های مشخص خود را با ذکر دلیل یادداشت کنید. شاید اگر به فوبیای خود از دندانپزشکی فکر کنید، درک کنید که ترس شما چندان عقلانی نیست.
از جزئیات درمان‌تان بپرسید
وقتی صحبت از فوبیا به میان می‌آید، ترس از ناشناخته‌ها اغلب بزرگ‌ترین مانع در راه مبارزه با ترس است، یعنی همین که نمی‌دانید دندانپزشک چه کاری روی دندان شما انجام می‌دهد، ترسناک است. از این رو، باید قبل از هر عملی کمی وقت بگذارید و از جزئیات مربوط به درمان خود مطلع شوید.
در انتخاب دندانپزشک سختگیر باشید
بسیاری از افراد از دندانپزشک خود می‌ترسند، چون او را مثل بقیه «مردم» در‌نظر نمی‌گیرند. در عوض، دندانپزشک را به‌عنوان موجودی در‌نظر می‌گیرند که می‌خواهد کارهای ترسناکی داخل دهان‌شان انجام دهد. وحشتناک است، نه؟ پس لازم نیست این‌طور فکر کنید. بیماران باید درک کنند که بر کل امور مربوط به درمان خود کنترل دارند و می‌توانند دندانپزشک خود را شخصا انتخاب کنند.
با اطرافیان‌تان همراه شوید
برای اینکه بتوانید بر ترس خود از دندانپزشکی غلبه کنید بهتر است برای درمان به تنهایی مراجعه نکنید. یک عضو خانواده یا یکى از دوستان‌تان را براى قوت قلب همراه خود ببرید. سعی کنید کسی همراه‌تان باشد که به لحاظ عاطفی و روانی وابستگی بیشتری به او دارید.
عواقب ترس از دندانپزشکی:
ترس از دندانپزشکی بخصوص وقتی از حد خفیف بیشتر باشد می‌تواند دردسرهایی جدی برای بیمار و دندانپزشک به دنبال داشته باشد. بسیاری از مردم به خاطر این ترس حاضر نیستند به دندانپزشکی رفته و پوسیدگی‌های دندانی و مشکلات لثه‌های خود را برطرف کنند. در نتیجه، این مشکلات روز به روز بیشتر پیشرفت کرده و باعث بروز تخریب شدیدتری در دندان و لثه‌ها میشود. بعد از مدتی دندان‌ها دچار درد شدید یا شکستگی می‌شوند؛ لثه‌ها تحلیل رفته و خونریزی می‌کنند، دهان بدبو و بیمار در جویدن دچار مشکل شده و خیلی زود روند زندگی بیمار دچار اختلال میشود. در نهایت بیمار چاره‌ای جز مراجعه به دندانپزشک ندارد.
