بارش شهابی اسدی 26 و 27 آبان
بارش شهابی در آسمان شب، زمانی رخ می‌دهد که سیاره خاکی ما در مسیر حرکت خود به دور خورشید، از میان توده‌ای از شهاب‌واره‌ها (که عمدتا دنباله‌دارها و سیارک‌ها هستند) عبور کند. فردا ۲۶ آبان نیز شاهد چنین پدیده زیبایی در آسمان شب خواهیم بود.این شهاب‌واره‌ها (Meteoroid) در اتمسفر زمین می‌سوزند و شهاب‌ها (Meteor) را پدید می‌آورند. سوختن شهاب‌ها در جو زمین عمدتا در ناحیه مشخصی متمرکز می‌شود که به آن کانون بارش گفته می‌شود. کانون بارش شهابی امتداد مسیر این اجرام آسمانی گمگشده را مشخص می‌کند؛ البته این به این معنا نیست که همه شهاب‌ها در یک جهت حرکت می‌کنند. از مهمترین بارش ها می‌توان به بارش شهابی برساوشی در ماه آگوست، اسدی در نوامبر و جوزائی در دسامبر هر سال اشاره کرد.
بارش شهابی برساوشی بدلیل تقاطع مدار حرکت زمین با مدار حرکت دنباله‌دار سوئیفت تاتل روی می‌دهد. تصویر مربوط به ۱۳ دسامبر ۲۰۱۲ است. (اعتبار: nbcNews)
بارش شهابی اسدی ۹۶
بارش شهابی اسدی (Leonid Meteor Shower) از مشهورترین بارش‌های شهابی است. کانون این بارش در صورت فلکی شیر یا اسد (Leo) قرار دارد و اغلب شهاب‌هایی بسیار سریع دارد که به رنگ سفید دیده می‌شوند.
این بارش همه ساله بین روز‌های ۲۶ تا ۲۸ آبان، به نقطه اوج خود می‌رسد؛ یعنی چیزی در حدود ۱۰ تا ۲۰ شهاب در هر ساعت می توان مشاهده کرد. منشاء این پدیده آسمانی تمپل تاتل P55، دنباله‌داری با دوره تناوب ۳۳.۳ سال است. نخستین بار منجمان مصری بودند که بارش اسدی را رصد کردند و در ادامه منجمان مسلمان و چینی مهر تاییدی بر وجود این باران شهاب سنگی زدند.
صورت فلکی اسد برای مصریان باستان تقدس داشت، چراکه قرار گرفتن خورشید در این صورت فلکی مصادف با بالا آمدن سالانه نیل و حاصل‌خیزی زمین‌ها بوده است. صورت فلکی اسد را در فصل بهار می‌توان در نیمکره شمالی و در فصل پاییز در نیمکره جنوبی مشاهده کرد.
شامگاه جمعه ۲۶ آبان‌ماه و بامداد شب ۲۷ آبان‌ماه، بهترین بازه زمانی برای مشاهده این رقص آسمانی است. بارش شهابی اسدی در طول تاریخ، بیشترین مسئولیت را در قبال طوفان‌های شهابی داشته، به‌طوریکه گاهی آهنگ سقوط این شهاب ها به ۵۰ هزار عدد در ساعت نیز رسیده است. این طوفان‌ها به ندرت اتفاق می‌افتند. در بهترین حالت برای باران شهابی فردا شب همانند چند سال گذشته، امکان مشاهده حدود ۱۰ تا ۲۰ شهاب در ساعت انتظار می‌رود.
دقیقا چه زمانی؟
در سال گذشته شرایط رصد بارش اسدی چندان مناسب نبود؛ چراکه درخشش نور ماه در فاز “برآمدگی سوی کمرنگی” (حالتی بین تربیع سوم و بدر کامل) درخشش شهاب ها را تحت تاثیر گذاشته بود. اما امسال وضعیت برای رصد این بارش بسیار عالی است؛ به‌دلیل آنکه فاز ماه اندکی از “ماه نو” عبور کرده و درخشش آن، نور شهاب‌ها را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد. به‌علاوه این موضوع سبب می‌شود تا صورت فلکی اسد نیز در بهترین موقعیت خود برای رصد قرار بگیرد.
عکاس آسمان ایتالیایی، لورنزو لوواتو، در ۱۷ نوامبر ۱۹۹۸ این منظره استثنایی را از بارش شهابی اسدی به ثبت رساند. (اعتبار: لورنزو لوواتو)
به نقل از سیناپرس، مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، می‌گوید:
این بارش بهترین بارش شهابی اسدی سال‌های اخیر محسوب می‌شود که در شرایط ماه نو (نبود نور ماه در آسمان) قابل مشاهده است و در ساعت ۲۰ و ۳۰ دقیقه در تاریخ مذکور به وقت ایران به اوج خود می‌رسد که با توجه به سالیان زیادی که از عبور دنباله‌دار تِمپِل تاتِل p۵۵ می‌گذرد، تعداد شهاب زیادی در این بارش قابل مشاهده نیست و در زمان اوج، تنها ۲۰ شهاب در ساعت مشاهده می‌شود.
دقیقا کجا؟
بارش شهابی اسدی همانطور که از نامش پیداست، به‌دلیل بارش با محوریت صورت فلکی اسد (شیر) به این نام خوانده می‌شود. برای یافتن این صورت فلکی، شب هنگام رو به شمال شرقی ایستاده، اندکی بالاتر از خط افق به دنبال شمای کلی این صورت فلکی بگردید. اما بیل کوک، متخصص شهاب‌سنگ در ناسا معتقد است شما برای مشاهده این نمایش زیبا بهتر است به سایر نقاط آسمان نیز نگاه بیاندازید، چرا که اگر فقط بر صورت فلکی اسد متمرکز شوید؛ ممکن است شهاب‌هایی با دم بلند را از دست بدهید.
صورت فلکی اسد و بارش اسدی ۲۶ آبان (اعتبار: AstronomyNow)
برای یافتن یک صورت فلکی ابتدا باید طرح کلی آن را به یاد بسپارید. به این ترتیب زمانی که در میان انبوه ستارگان به دنبال آن می‌گردید، تشخیص آن کار ساده‌تری است. به عبارت دیگر، به جای آنکه ستارگان یک صورت فلکی را به صورت تک تک دنبال کنید، به یافتن طرح کلی آن مشغول شوید. در این زمینه می‌توانید از خطوطی که در نقشه‌ها به کار رفته است بهره بگیرید.
مشاهده این بارش برای ساکنین نیمکره شمالی کاری بسیار ساده است، با این حال به نظر می‌رسد رصدگران ساکن نیمکره جنوبی نیز نباید با در مشاهده این پدیده مشکلی داشته باشند. آقای کوک می‌گوید:
رصد این بارش در نیمکره جنوبی به سادگی مدارهای بالایی نیست، اما کار چندان دشواری هم نیست.
دقیقا چه چیزی؟
بارش شهابی اسدی اواخر پاییز، به‌دلیل ایجاد تقاطع میان مدار حرکتی زمین به دور خورشید و مدار حرکت دنباله‌دار تمپل تاتل روی می‌دهد. این دنباله دار هر ۳۳.۳ سال یکبار به دور خورشید می‌گردد (دوره تناوب) و دمی از سنگ‌های بزرگ از خود برجای می‌گذارد.
تصادم میان زمین و دم غباری دنباله‌دار تمپل تاتل، سبب می‌شود قطعات جدا شده از دم با سرعت بیش از ۲۵ هزار کیلومتر به سمت سیاره سقوط کند. مقامت هوا در جو زمین (در ارتفاع حدود ۸۰ کیلومتری) منجر به گرم شدن و در نهایت مشتعل شدن این قطعات شده و ما سرانجام گوی‌هایی آتشین (آذرگوی) را در اتمسفر زمین می‌بینیم و به آنها شهاب (Meteor) می‌گوییم.
قطعات جدا شده از دنباله‌دار عموما اندازه‌ای در حدود یک دانه ریگ و یا نخود فرنگی را دارند. بنابراین آنها قبل از آنکه به سطح زمین برسند به طور کامل در اتمسفر زمین می‌سوزند. به آن دسته از شهاب‌سنگ‌هایی که از سفر از جو زمین به سلامت عبور کنند و به سطح زمین برسند، شهاب سنگ می‌گویند. در بارش شهاب‌سنگی صورت فلکی اسد، احتمال تولید شهاب‌سنگ بسیار پایین است.
ابزار مناسب رصد!
شهاب‌ها با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند، بنابراین به ابزار خاصی برای رصدشان نیاز نیست. بیل کوک، متخصص شهاب ناسا، می‌گوید:
به بیرون بروید، یک آسمان تاریک پیدا کنید، روی یک سطح دراز بکشید، چشمانتان را مستقیم به آسمان دوخته و از تماشای این پدیده لذت ببرید و ساعاتی را در بیرون سپری کنید.
برگرفته از Space
