بیش تر علاقه مندان و دنبال کنندگان تکنولوژی امروزه معتقدند که در حال حاضر تنها دو بازیگر اصلی و جدی در عرصه ی رقابت سیستم عامل های موبایلی وجود دارد، اندروید و آی او اس. اگرچه که بعضا شاهد استفاده ی برخی از گوشی ها از سیستم عامل سومی هم هستیم اما معمولا هیچ کدام از آن ها به اندازه ای جدی نیستند که بخواهیم وقت خود را بر روی آن ها بگذاریم.

شرایط اما همیشه این گونه نبوده است ، و از زمانی که اولین iPhone عرضه شد ، بازار گوشی های هوشمند در شرایط همیشگی تغییر بوده است و با وجود شکست بسیاری از پلتفرم های موبایلی قبلی، هر روزه شاهد ظهور چالش های تازه ای بوده ایم.

در این مقاله تصمیم گرفته ایم لیستی کوتاه از برجسته ترین سیستم عامل های موبایلی شکست خورده را گردهم بیاوریم و به تقدیر کار هایی که هر کدام از آن ها ، با وجود شکستشان، به درستی انجام دادند بپردازیم. امیدواریم که باری دیگر رقابت کننده ی شایسته ی دیگری ظهور کند و از اشتباهات گذشتگان شکست خورده ی خود درس بگیرد.

• WebOS

پالم را به یاد می آورید؟ این شرکت که توسط کمپانی HP خریداری شد و سپس دوباره از آن جدا گردید، در روز های اوج خود یکی از بزرگ ترین سازندگان دستگاه های PDA در بازار بود. WebOS، سیستم عاملی که به همراه گوشی هوشمند Palm Pre عرضه گردید ، به عنوان یک تغییر دهنده در صحنه ی رقابت مورد تحسین قرار گرفته شده بود، و نوعی قابلیت مولتی تسکینگ ، که پالم آن را Activity Cards یا کارت های فعالیت نام گذاری کرده بود، را ارائه داده بود.  از دیگر امکانات آن می توان به رابط کاربری کاملا لمسی و برنامه های مستقیما ساخته شده برای استفاده از تکنولوژی های وب (دلیل نام گذاری سیستم عامل) اشاره کرد. اگرچه که این سیستم عامل هیچ گاه نتوانست به آمار فروش بالا یا سهم قابل توجه در بازار دست یابد ، اما تقریبا در سر تا سر جهان مورد علاقه ی طرفداران و دنبال کنندگان تکنولوژی بود و میراث آن نیز همچنان در بسیاری از قابلیت هایی که دیگر سیستم عامل ها از آن فرا گرفته اند باقی مانده است.

تاریخچه

سال ۲۰۰۷ بود که iPhone برای اولین بار عرضه گردید (دستگاهی که در ابتدا نتوانست خیلی ها را متقاعد کند اما در آخر توانست ثابت کند که محصولی انقلابی است) و افرادی در شرکت Palm مشخصا تهدید آن را شناسایی کردند. راه حل این کمپانی برای مقابله با آن نیز استخدام کردن Jon Rubinstein ، یکی از کارمندان تازه بازنشست شده ی کمپانی Apple که در کار ساخت اولین iPod مشارکت داشت ، و قرار دادن او به عنوان مسئول ساخت گوشی های آینده شان بود. دو سال بعد گوشی The Pre به همراه سیستم عامل WebOS در CES 2009 برای اولین بار به نمایش گذاشته شد و به اولین گوشی هوشمند غیر اپلی تبدیل شد که از یک صفحه نمایش چند لمسی استفاده می کرد. در ماه آوریل سال ۲۰۱۰ میلادی و پس از فروش نا امید کننده ی گوشی های Pre ، Pre Plus و Pixi ، کمپانی HP اعلام کرد که شرکت Palm را به صورت کامل خریداری خواهد کرد. پس از عرضه ی چند گوشی دیگر نیز نام Palm کاملا به کنار گذاشته شد و به جای آن از نام HP استفاده شد ، اما تنها دو دستگاه دیگر با این اسم عرضه شدند و پس از آن بود که این کمپانی در نهایت تصمیم گرفت بخش موبایلی خود را جمع کند و در کنار آن سیستم عامل موبایل WebOS نیز کنار گذاشته شد و به فراموشی رفت.

قابلیت ها

یکی از جالب ترین چیز ها در مورد WebOS استفاده ی وسیع آن از ژست های حرکتی بود، تا جایی که دستگاه های بهره گرفته از این سیستم عامل، محدوده ی ژستی مشخصی در زیر صفحه نمایش داشتند. قابلیت موتلی تسکینگ به صورت کارتی، که امروزه به عنوان امری عادی و همه جایی در پردازش های موبایلی شناخته می شود ، برای اولین بار در WebOS حضور پیدا کرد. قابلیت جستجوی همگانی که نتایج را به صورت هم زمان از چندین برنامه ی مختلف برایتان می آورد نیز از روز اول در این سیستم عامل وجود داشت. یکی دیگر از قابلیت های بسیار تبلیغ شده ، Synergy ، نیز پاسخ WebOS به دفترچه تماس بود که داده ها را به صورت یک جا از چندین منبع مختلف دریافت و وارد می کرد ، از جمله شبکه های اجتماعی و ایمیل ، و سپس آن ها را در فضای ابری به ثبت می رساند. یک قابلیت جالب دیگر نیز اضافه کردن شبیه ساز سیستم عامل PalmOS به نام Classic بود که قابلیت سازگاری وارونه را می داد و ار طریق آن می توانستید برنامه های قدیمی تر PalmOS را نیز اجرا نمایید.

مشکل چه بود؟

با وجود نکات مثبت بسیار زیادش اما شرایط از همان ابتدا هیچ گاه برای WebOS و کمپانی مادرش خوب نبود، برای شروع گوشی Pre درست پس از اعلام ضعیف ترین عملکرد مالی این شرکت در بازار و رسیدن ارزش هر سهم آن به کم تر از ۱٫۴۲ دلار معرفی گردید و در حالی که این رقم پس از معرفی به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کرد اما در نهایت به اندازه ی کافی نبود و نتیجه ی آن نیز خریده شدن کمپانی توسط HP بود. دستگاه های Palm به اندازه ی مقدار پیش بینی شده فروش نداشتند و الان پس از گذشت سال ها درک دلیل آن آسان است، اپلیکیشن ها یا بهتر است بگوییم کمبود اپلیکیشن ها. بسته ی سازندگان موجو یا Mojo SDK، همان چیزی که برای ساخت اپلیکیشن ها برای یک سیستم عامل نیاز است ، یک ماه کامل پس عرضه ی گوشی هوشمند Pre در دسترس قرار گرفت که به اندازه ی کافی برای هر دستگاهی بد است، چه برسد به گوشی هوشمندی که در آغاز تنها با چیزی حدود ۱۲ برنامه عرضه گردید. حال این را در کنار بازار یابی نا امید کننده ی Sprint بگذارید و در کنار تمایل نداشتن Palm برای شاخه زدن و فروش دستگاه های خود در کشور های دیگر به صورت جدی ، دلیل مشخص شکست پالم و به همراه آن سیستم عامل WebOS را به دست آورده اید.  در ماه های بعد از آن نیز به سرعت به محبوبیت سیستم عامل اندروید اضافه گردید و سازندگان WebOS را قانع کرد که هر دستگاه دیگر بهره گرفته از این سیستم عامل نیز دچار سرنوشت مشابه شکست خورده ای می شوند.

میراث

چندی پس از متوقف کردن سیستم عامل WebOS توسط اچ پی ، یک توافق لایسنسی میان اچ پی و الجی به صورتی دوباره این سیستم عامل را زنده کرد که هم اکنون در تعدادی از تلویزیون های هوشمند کمپانی LG به همراه مدلی از ساعت هوشمند LG Watch Urbane مورد استفاده قرار گرفته است.  همچنین جانشینی برای WebOS به نام LuneOS نیز توسط جامعه ی توسعه دهندگان منبع باز در دست توسعه می باشد اما هنوز فاصله ی زیادی با مورد استفاده ی گسترده ی عمومی قرار گرفتن دارد. بسیاری از قابلیت های این سیستم عامل نیز همچنان زنده هستند که برجسته ترین آن ها قابلیت مولتی تسکینگ کارتی آن بوده ، گرچه که برخی دیگر از قابلیت های پیشرفته تر آن همچون گروه بندی کارت ها دیگر دیده نمی شوند.

• MeeGo

مثال خوبی برای این که چه گونه زمان بندی نا مناسب می تواند یک محصول خوب را نابود کند، MeeGO، سیستم عاملی که حاصل همکاری مشترک میان کمپانی های نوکیا و اینتل بود و اگر بخواهیم حساب کنیم تنها توانست بر روی یک یا دو گوشی عرضه شده مورد استفاده قرار گیرد. این سیستم عامل که از رابط کاری متمرکز شده بر روی ژست های حرکتی و سادگی بهره می برد، قرار بود ابزاری برای بازگشت دوباره ی نوکیا به دوران اوج و درخشش خود در عصر گوشی های هوشمند باشد ، اما در نهایت سیاست های کمپانی مانع آن شدند. گوشی هوشمند Nokia N9 ، تنها گوشی تجاری بهره گرفته از سیستم عامل MeeGO ، تقریبا از همان زمان اولیه عرضه اش ، به دلیل توافق معروف میان مایکروسافت و نوکیا که چند ماه پیش از عرضه اش اعلام گردیده بود، مرده و شکست خورده حساب می شد و باعث نابودی هم این دستگاه و هم سیستم عامل اجرا شده ی روی آن شد.

تاریخچه

برای کامل فهمیدن تاریخچه ی MeeGO باید اول سال ها به عقب برگردیم و نگاهی به همکاری های موبایلی قدیمی تر نوکیا و اینتل بندازیم. اول از همه Mobiln (کوتاه شده ی عبارت Mobile Linux یا لینوکس موبایل) بود، سیستم عامل بر پایه ی سیستم عامل منبع بازی لینوکس که برای پردازنده های اتم خود اینتل طراحی شده بود و در آن زمان بر روی تعداد زیادی از NetBook های آن ها مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن هم Maemo بود نسخه ی خانگی نوکیا از سیستم عامل لینوکس که در درجه ی اول PDA های خود این شرکت از آن استفاده می کردند. اما در طی مراسم MWC 2010 این دو کمپانی خبر از ترکیب و ادغام پروژه های خود دادند که در نهایت منجر به تشکیل سیستم عامل MeeGo می شد که قرار بود به عنوان راه حلی برای یک سیستم عامل واحد برای دستگاه هایی از هر سایز برای تولید کنندگان باشد. در کنار گوشی های هوشمند، دیگر دستگاه های برنامه ریزی شده برای استفاده از این سیستم عامل شامل تبلت ها، تلویزیون ها و NetBook ها می شد. اما در عوض تنها دو گوشی هوشمند بهره گرفته از این سیستم عامل ، Nokia N9 و Nokia N950، عرضه شدند و حتی در واقع آن ها نیز ‌خود سیستم عامل MeeGO را اجرا نمی کردند بلکه در واقع نسخه ای از Maemo با پوسته ی رابط کاربری MeeGO بر روی آن. همچنین هر دوی آن ها نیز دارای عرضه ی محدودی بودند ، N950 گوشی مخصوص توسعه دهندگانی بود که تنها ۵ هزار دستگاه از آن تولید شد ، در حالی که N9 نیز به دلیل توافقات کاری نوکیا با مایکروسافت هیچ گاه در خاک ایالات متحده ی آمریکا عرضه نگردید. و سر انجام نیز اینتل پروژه را به طور کامل کنار گذاشت و MeeGO برای همیشه نیمه کاره رها شد.

قابلیت ها

از آن جایی که این سیستم عامل هیچ گاه قرار نبود تنها مخصوص گوشی های هوشمند باشد، چندین UX (تجربه کاربری یا User Exprience) از این سیستم عامل وجود داشت که هر کدام از آن ها بر روی نوع خاصی از دستگاه تمرکز داشتند. UX مخصوص موبایل که به اسم Harmattan شناخته می شد ، از یک رابط کاربری سه تکه ای بهره می برد و گشت و گذار در آن در درجه ی اول با ژست های حرکتی انجام می گرفت. این سیستم عامل شامل یکپارچه سازی زیادی با شبکه های اجتماعی بود تا جایی که یکی از سه تکه های اصلی رابط کاربری به صورت انحصاری بر روی محتویات اینترنت جمع آوری شده از اپلیکیشن های مختلف تمرکز داشت. سوایپ های در لبه ی صفحه نمایش برای کار هایی همچون بستن یا کوچک کردن اپلیکیشن ها، سوییچ میان صفجات و … استفاده می گردیدند. طراجی ظاهری MeeGo با Symbian Anna، نسخه ی فعلی آن زمان دیگر سیستم عامل محبوب تر نوکیا، همخوانی داشت و بر پایه ی استفاده از شکل های لطیف و شیب دار بود. اما درست همانند WebOS ، دیگر سیستم عامل موبایلی حاضر در لیستمان، اپلیکیشن های این سیستم عامل نیز ، با وجود طبیعت منبع باز بودن لینوکس و نسخه های بر گرفته از آن، تقریبا اصلا وجود نداشتند.

مشکل چه بود؟

خب، از کجا شروع کنیم. اول از همه این واقعیت را باید بیان کنیم که نسخه ی کامل این سیستم عامل تنها بر روی یک تبلت گمنام آلمانی به نام WeTab عرضه گردید که البته آن هم از پوسته ی رابط کاربری شخصی خود بر روی آن بهره می برد. دلیل این اتفاق این بوده که با وجود یکی از دو سازنده ی اصلی سیستم عامل MeeGo بودن، نوکیا N9 و N950 را با سیستم عامل Maemo 6 عرضه کرد که کار بر روی آن مدت ها پیش از شکل گرفتن توافق با اینتل آغاز شده بود. کوشی N9 نیز ۴ ماه پس از اعلام توافق انحصاری نوکیا با مایکروسافت معرفی گردید و توسط مدیر عامل کمپانی، آقای Stephen Elop، به عنوان اولین و آخرین دستگاه با سیستم عامل MeeGO از سوی نوکیا توصیف شد. آقای Elop، یکی از مسئولان پیشین مایکروسافت ، دلیل اصلی پشت سقوط این پلتفرم بود و حتی آن را در یک یادداشت داخلی شرکت پلتفرمی در حال سوختن خوانده بود و پس از آن نیز به طور موفقیت آمیز به دنبال بهره گرفتن نوکیا از سیستم عامل ویندوز فون (که به صورت اتفاقی سیستم عامل بعدی در لیست ما است) رفت. اگر چه حتی اگر به دلیل زمان بندی بد این سیستم عامل نیز نبود ، امکان موفقیت آن در برابر رقبای آن زمانش ، که هر کدام چند سال از آن جلو تر بوده و در میان کاربران بسیار محبوب بودند، بحث بر انگیز می باشد.

میراث

Mer، که در اصل نسخه ی دوباره پیاده سازی شده ی متن بازی از Maemo بود، پس از انتشار MeeGO، تمرکز خود را بر روی آن قرار داد و پس از کنار گذاشته شدن آن توسط نوکیا و اینتل در نهایت به عنوان جانشین آن ها شد. پس از آن Mer به عنوان پایه برای دو سیستم عامل دیگر مورد استفاده قرار گرفت، که SailFish OS یکی از آن ها بوده که کمی معروف تر می باشد و تا به حال در چند گوشی هوشمند و تبلت اقتصادی و ارزان قیمت استفاده گردیده است اما هم اکنون دیگر می تواند به عنوان یک سیستم عامل دیگر شکست خورده ی بازار شناخته شود. سیستم عامل Tizen نیز دیگر سیستم عاملی است که به عنوان ادامه ی تلاش های صورت گرفته برای MeeGo معرفی شد ، اما در واقع بیش تر مبتنی و بر پایه ی سیستم عامل منسوخ شده و کنار گذاشته شده ی سامسونگ، Bada می باشد. درست همانند بادا ، تایزن در درجه ی اول در گوشی های هوشمند اقتصادی و ارزان قیمت استفاده می گردد اما اخیرا به دستگاه های دیگری همچون تلویزیون های هوشمند و پوشیدنی های هوشمند سامسونگ نیز گسترش پیدا کرده است.

به پایان بخش اول از مقاله ی سیستم عامل های شکست خورده ی موبایلی رسیدیم. در قسمت بعدی از این مقاله به بررسی سیستم عامل های Windows Phone ، BlackBerry 10 و FireFox OS می پردازیم.

تکفارس