سیارک دوتایی یا دنبالهدار
در کمربند سیارک‌ها، بین مریخ و مشتری، دانشمندان یک جفت سنگ فضایی با ویژگیهای عجیب و غریب کشف کردهاند که رفتارشان مانند هیچ‌یک از اجرام کشف شده در گذشته نیست. این دو سیارک که با نام ۲۸۸پی (288P) شناخته میشوند به دور هم در حال چرخشاند و مانند دنبالهدارها، بخار آب با فشار زیاد از سطح آن‌ها بلند می‌شود. با بررسی بیشتر آن‌ها امکان دارد سرنخهای جدیدی از شکلگیری سیارات منظومۀ شمسی در اختیار ما قرار گیرد.
بسیاری از سیارک‌ها در کمربند اصلی یکی از این دو ویژگی، یعنی گردش به دور یکدیگر یا بلند شدن بخار از سطحشان را دارند؛ ولی این اولین‌باری است که منظومه‌ای با هر دو این خصوصیات کشف شده است. شهریور سال گذشته، قبل از آنکه از نزدیکترین نقطۀ مداریش به خورشید عبور کند به اندازۀ کافی به زمین نزدیک شد. ازاین‌رو، دانشمندان توانستند با کمک تلسکوپ فضایی هابل عکسهایی دقیق و با جزئیات کامل از آن تهیه کنند. در ابتدا تصور میشد که ۲۸۸پی فقط جرمی عجیب است اما براساس نتیجۀ بررسیها، مشخص شد که در واقع این دو جرمْ تقریباً هم اندازه (در حدود یک کیلومتر) هستند و به دور هم می‌چرخند. نسبت به سایر سیارکهای دوتایی که با این ابعادند و به دور هم می‌چرخند این دو سیارک فاصله‌ای خیلی بیشتر در حدود صد کیلومتر از هم دارند. همچنین، مدار چرخششان بسیار کشیده است و اصلاً شبیه به دایره نیست.
این پنج عکس را تلسکوپ هابل از سیارک ۲۸۸پی گرفته است. در این تصاویر می‌بینیم که دو سیارک به گرد یکدیگر می‌چرخند و نمایی دنباله‌دارگونه دارند
سیارک ۲۸۸پی نخستین منظومۀ سیارکی دوتایی است که با عنوان دنبالهداری در کمربند اصلی سیارک‌ها نیز شناخته می‌شود، زیرا همانند دنبالهدار گیسویی درخشان و دُمی دراز از بخار آب دارد. این منظومۀ دوتایی با ویژگی‌هایی مانند فاصلۀ زیاد دو سیارک از هم، اندازۀ تقریباً برابر آن‌ها، خروج از مرکز بالا و فعالیتهای دنباله‌دارگونه در بین تعداد محدود سیارکهای دوتاییِ شناخته شده ممتاز محسوب می‌شود.
تصویرسازی از سیارک دوتایی ۲۸۸پی؛ مدار دو سیارک با بیضی آبی نشان داده شده و طبق این تصویر، بخار آب و یخ یک گیسو و یک دم افشان ساخته است
حال سؤال این است که آیا کنار هم قرار گرفتن تمام این خصوصیات اتفاقی است یا خیر؟ این سؤال مهم است چون دانستن منشأ و نحوۀ تکامل دنباله‌دارهایی که در کمربند اصلی سیارک‌ها در حال چرخش هستند نقشی کلیدی در درک ما از نحوۀ شکلگیری و تکامل منظومۀ شمسی ایفا میکنند. در بین تمام سؤال‌هایی که تا اینجا وجود دارند دنبالهدارهای کمربند اصلی میتوانند به یک سؤال اساسی پاسخ دهند: آب چگونه وارد زمین شده است؟ طبق پژوهشهای جدید، آب از طریق دنبالهدارها به زمین نرسیده است بلکه احتمال دارد از طریق سیارکهای یخی رسیده باشد. حالا ۲۸۸پی گزینه‌ای مهم برای بررسیهای بیشتر رصدی و تئوری در آینده است، چون شاید ما تا مدتها برای کشف چنین منظومه‌ای اینقدر خوش‌شانس نباشیم.
محتمل‌ترین نظریهای که برای پدید آمدن ۲۸۸پی وجود دارد فروپاشی آن به دلیل دَوران سریع است. سپس، احتمالاً این دو تکه در اثر گشتاورهای تصعیدی کم‌کم از هم دور شده‌اند. سیارکی با سطح یخی نمیتواند طول عمری به اندازۀ منظومۀ شمسی داشته باشد اما اگر پوششی نازک و چند متری از غبار و خاک داشته باشد، میتواند تا میلیاردها سال عمر کند؛ بر همین اساس، تخمین زده می‌شود که این سیارک پنج هزار سال سن دارد.
ریحانه رادی
برگرفته از spacetelescope.org و space.com
