رویداد‌های نجومی سال 2018
زندگی بر روی زمین مثل همیشه خودش در حال جریان است؛ با همه آشفتگی‌هایش، جر و بحث‌های ترس‌آور و بی‌فایده‌اش. مشقت‌های زندگی روی زمین تمامی ندارند، از پول اجاره خانه و صورتحساب‌ها گرفته تا کارهای روزمره و قعالیت‌های کسالت بار.
اما کمی سرتان را بالا بگیرید! آن بالا در ورای جو زمین پر از چیز‌های شگفت‌انگیزی است که از دیرباز تاکنون چشمانمان را اسیر خود کرده بودند. آن بالا همیشه ماجراجویی در جریان است، همیشه چیزهایی برای کشف شدن وجود دارد.
بدیهی است، در سالی که پیش رو داریم وقایعی اتفاق خواهد افتاد که از دایره پیش‌بینی‌های ما خارج است. به عنوان مثال چه کسی فکرش را می‌کرد سال گذشته امواج گرانشی حاصل از برخورد دو ستاره نوترونی کشف شود. اما چیزهایی هم هست که از وقوع آنها صد در صد مطمئن هستیم.
گرفت‌ها ؛ سه کسوف ناقص و دو خسوف کامل رخ خواهد داد!
یکی از بهترین رخدادهای نجومی سال گذشته خورشید گرفتگی کامل ماه آگوست در ایالات متحده بود. اما سال آینده خبری از خورشید گرفتگی کامل نخواهد بود. در عوض می‌توان سه خورشید گرفتگی ناقص و دو ماه گرفتگی کامل را در مناطق مختلفی از کره زمین به تماشا نشست.
نمایی از خورشید گرفتگی (کسوف) کامل سال ۲۰۱۷ که خط رویداد آن از ایالات متحده می‌گذشت. در سال میلادی آینده مجموعا ۵ گرفت انتظارمان را می‌کشد. (اعتبار: Aubrey Gemignani/NASA)
۳۱ ژانویه: یک ماه گرفتگی کامل در انتظار رصدگران استرالیا، آمریکای شمالی، آسیای شرقی خواهد بود. همچنین امکان مشاهده در ناحیه اقیانوس آرام نیز میسر است.
۱۵ فوریه: در بخشی از قطب جنوب و کشور هایش شیلی و آرژانتین امکان مشاهده یک خورشید گرفتگی ناقص وجود دارد.
۱۳ جولای: رصدگران در بخش عمده‌ای از اروپا، آفریقا، آسیای غربی و میانه و نیز غرب استرالیا می‌توانند به تماشای یک ماه گرفتگی کامل بنشینند.
۲۷ جولای: ساکنین جنوبی‌ترین بخش استرالیا در این روز شاهد یک ماه‌گرفتگی کامل خواهند بود که از قطب جنوب (جنوبگان) نیز قابل روئت خواهد بود.
۱۱ آگوست: آخرین گرفت سال، یک خورشید گرفتگی ناقص خواهد بود که می‌توان در شمال کانادا، گرین‌لند، شمال اروپا و شمال آسیا نظاره‌گر آن بود.
گرفت‌ها از جالب‌ترین پدیده‌های آسمان هستند. تاریخ‌های ذکرشده را در تقویم خود یادداشت و خود را برای مشاهده آنها آماده کنید.
شاید سرانجام بتوانیم افق رویداد (Event Horizon) یک سیاهچاله را مشاهده کنیم
در آوریل سال ۲۰۱۷، شبکه‌ای از تلسکوپ‌ها تحت عنوان تلسکوپ افق رویداد (Event Horizon Telescope) با هدف تصویر برداری از افق رویداد سیاهچالهها شروع به کار کرد. این تلسکوپ ترکیبی از گیرنده‌هایی است که در نقاط مختلف کره زمین پراکنده‌اند. این گیرنده‌ها که در قطب شمال، آمریکا، شیلی و کوه‌های آلپ فرانسه واقع شده‌اند حدود ۱۰ روز در ماه آوریل به فعالیت پرداختند. گفته می‌شود قدرت این تلسکوپ ترکیبی به حدی است که می‌توان به واسطه آن پرتقالی را از سطح زمین بر روی کره ماه مشاهده کرد.
سیاهچالهها اجرام بسیار مرموزی هستند. کسی تاکنون موفق نشده نمونه‌ای از آنها را رصد کند؛ چرا که نیروی گرانش عظیم آنها هر چیزی از جمله پرتو‌های نور را به درون خود می‌کشد و اجازه فرار به آنها نمی‌دهد. اما افق رویداد چیست؟ در اطراف دهانه سیاهچالهها مرزی وجود دارد که امکان گریز همه‌چیز از جمله پرتو‌های نور از ورای این مرز وجود ندارد و راهی جز حرکت به سمت مرکز سیاهچاله باقی نمی‌ماند. نیروی گرانش در سراسر لایه افق رویداد سیاهچالهها ثابت است. در مطلب زیر می‌توانید به درک بهتری از ماهیت سیاهجاله‌ها برسید:
دانشمندان طی پنج شب متوالی در تلاش بودند این پروژه تصویری را از افق رویداد سیاهچاله Sagittarius A* به ثبت برسانند. این سیاهچاله در مرکز کهکشان راه شیری واقع شده است.
اکتشافات ماه شروع خواهند شد
خبر کاملا موثق بود: زمینیان به ماه باز خواهند گشت. اوگن کرنان (Eugene Cernan) آخرین فضانوردی بود که در سال ۱۹۷۲ طی ماموریت آپولو ۱۷ بر روی سطح ماه قدم نهاد. شاید سال آینده فردی بر روی ماه قدم نگذارد اما مطمئنا اخبار جذابی در این رابطه خواهیم شنید.
تصویری از باز آلدرین (Buzze Aldrin)، فضانورد ماموریت آپولو ۱۱ که در سال ۱۹۶۸ میلادی انجام شد. آلدرین پس از نیل آرمسترانگ دومین انسانی بود که بر روی کره ماه قدم نهاد. این تصویر توسط نیل آرمسترانگ و به نحوی گرفته شده که در انعکاس کلاه فضایی (Helmet) آلدرین تصویر خودش دیده شود. تغییر سیاست‌های فضایی آمریکا، با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ به سوی کاوش بیشتر در کره ماه و ایجاد یک پایگاه فضایی برای ماموریت‌های احتمالی به سوی مریخ و فراتر از آن، خواهد رفت. (اعتبار: NASA)
به عنوان مثال دانشمندان هندی اذعان داشتند که در سال آینده برای نخستین بار در تاریخ این کشور، یک ماه‌نورد را به سوی تنها قمر زمین خواهند فرستاد. کمپانی اسپیس‌ایکس نیز گفته است که در نظر دارد مدارگردی را همراه با دوسرنشین به ماه ارسال کند (هرچند مدتی است که موضع جدیدی در این رابطه اتخاذ نکرده و سکوت کرده است). همچنین کاوشگر‌های چینی چانگ ای ۴ و چانگ ای ۵ نیز قرار است برای مطالعه و اکتشافات بیشتر در خصوص سمت تاریک ماه به ترتیب به سمت این قمر حرکت کنند.
تغییر سیاست‌های فضایی ایالات متحده آمریکا و تصمیم آنها برای بازگشت انسان به ماه با هدف ایجاد یک پایگاه نیز امیدواری‌های بیشتری درباره اکتشافات مربوط به ماه در سال می‌دهد. در این بین رقابت Lunar Xprize گوگل را نیز از یاد نبرید. این کمپانی در یک رقابت ۲۰ میلیون دلاری به تمام علاقه‌مندان به پروژه‌های رباتیک در حوزه فضا وعده داد تا بتوانند ایده‌های خود را عملی کنند. چندی پیش نیز اسامی ۵ تیم راه یافته به بخش پایانی Lunar Xprize اعلام شد.
در شناسایی سیارک‌ها بیشتر به پیش خواهیم رفت
آیا از اکتشافات کاوشگر‌های رزتا و فیله پیرامون دنباله‌دار “۶۷ پی/چوریوموف-گراسیمنکو” به وجد آمدید؟ این دو کاوشگر رباتیک که در مارس ۲۰۰۴ فعالیت خود را آغاز کردند، توسط سازمان فضایی اروپا (ESA) ساخته شده بودند و در ابتدا بوسیله موشک آریان ۵ به سوی مدار مشتری پرتاب شدند. اگر به این دست اکتشافات علاقه دارید باید بگوییم سال ۲۰۱۸ سالی رویایی برای شما خواهد بود؛ چرا که نه یکی، بلکه دو فرود بر روی سیارک‌ها خواهیم داشت.
در ماه ژوئن، کاوشگر هایابوسا ۲ (Hayabusa 2)، متعلق به آژانس فضایی ژاپن (JAXA) که در سال ۲۰۱۴ فعالیت خود را آغاز کرده بود، مطابق برنامه ریزی با سیارک ریوگو (Ryugu) ملاقات خواهد کرد. ریوگو، سیارکی در نزدیکی زمین است که در طبقه بندی‌ها حدواسط سیارک‌های نوع C و نوع G گنجانده می‌شود. این کاوشگر در سال ۲۰۲۰ همراه با نمونه‌های جمع‌آوری کرده از ریوگو به زمین باز‌خواهد گشت.
کاوشگر اسیریس-رکس، متعلق به ناسا، که مطابق برنامه در ۸ دسامبر ۲۰۱۶ با هدف نمونه برداری از یک سیارک راه‌اندازی شد، احتمالا در آگوست سال ۲۰۱۸ با سیارک کربنی بن‌نو (Bennu) ملاقات خواهد داشت و نمونه‌بردای‌های خود را انجام داد. اسیریس-رکس، که نخستین کاوشگر آمریکایی است که با هدف نمونه برداری از سیارک‌ها پرتاب می‌شود، در سال ۲۰۲۳ به زمین باز خواهد گشت و انتظار می‌رود بتواند پاسخگوی پرسش‌های دانشمندان در زمینه تکامل و فرگشت باشد.
بارش‌های شهابی ؛ این آتش‌بازی‌های آسمانی را در سال ۲۰۱۸ نیز شاهد خواهیم بود
هر ساله تعدادی بارش شهابی اتفاق می‌افتد. همانگونه در ۲۶ آبان بارش شهابی اسدی را شاهد بودیم و در همین چند هفته پیش در ۲۲ آذرماه به تماشای بارش شهابی جوزایی نشستیم. اگر در این زمان‌ها دوربین خود را برداشته، به بیرون رفته و کمی با آسمان آشتی کنید، مسلما با دستی پر از تصاویر شگفت‌انگیز به خانه باز خواهید گشت.
تامی الیاسن (Tommy Eliassen) تصویر تماشایی زیر را در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۴ از بارش شهابی جوزایی در لووند (Lovund) نروژ به ثبت رساند.
در اواسط ماه آگوست یک بارش شهابی برساوشی خواهیم داشت. روزهای ۱۲ و ۱۳ این ماه اوج بارش را با نرخ ۶۰ شهاب در ساعت شاهد خواهیم بود. مورد دیگر، مانند همین دو هفته پیش، بارش شهابی جوزایی خواهد بود که در ۱۳ و ۱۴ دسامبر سال آینده به اوج خود خواهید رسید. در آن زمان به طور متوسط می‌توانیم ۱۲۰ شهاب را در هر ساعت مشاهده کنیم.
آتش‌بازی‌های یک تپ‌اختر (پالسار)
در موعد خودش در سال آینده (گفتن زمان دقیق کاری دشواری است)، یک تپ‌اختر در فاصله بسیار بسیار نزدیک از کنار یکی از درخشان‌ترین ستارگان کهکشان راه شیری و از میان صفحه‌ای از گرد و غبار که یک ستاره آبی روشن به نام MT91 213 (مشخصات این ستاره را می‌توانید در این لینک ملاحظه کنید) عبور خواهد کرد. ستاره‌ای که ۱۵ برابر خورشید جرم و ۱۰ هزار برابر آن درخشندگی دارد.
تپاخترها یا پولسار‌ها (Pulsar) به نوعی از ستاره‌های نوترونی اطلاق می‌شود که با سرعت فوق‌العاده‌ای دوران دارند و تپش‌ها یا پالس‌هایی از انرژی تابشی (E) را همواره از خود منتشر می‌کنند. تپاخترها که عمدتا دارای میدان مغناطیسی قوی هستند، بعضا قابلیت تابش پرتو‌های ایکس را نیز دارند. در این تصویر که تلسکوپ فضایی هابل از یک تپ‌اختر در سحابی خرچنگ (Crab Nebula) ثبت کرده است، بخش‌های آبی‌رنگ از پرتو‌های ایکس و بخش‌های قرمزرنگ از پرتو‌های مرئی حکایت می‌کنند. (اعتبار: NASA / Hubble Space Telescope)
با وقوع چنین پدیده‌ای، یک انفجار اخترفیزیکی رخ می‌دهد که دانشمندان به وسیله آن قادر خواهند بود جرم، گرانش، میدان مغناطیسی، باد ستاره‌ای و جزئیات بیشتری از این صفحه را اندازه‌گیری کنند.
احتمالا یک کاوشگر عطارد متولد خواهد شد
در سالی که گذشت پایان کار کاوشگر کاسینی (Cassini) را دیدیم. کاوشگر جونو (Juno) کماکان در حال کاوش مشتری است. اما ما به کاوشگر‌های سیاره‌ای بیشتری نیاز داریم. خوشبختانه در رسیدن به آنها راه طولانی در پیش رو نداریم.
در سال ۲۰۱۸، سازمان فضایی اروپا (ESA) و آژانس فضایی ژاپن (JAXA) با هدف کندوکاو بیشتر پیرامون سیاره عطارد، نزدیک‌ترین سیاره منظومه شمسی به خورشید، ماموریت مشترکی به نام بپی‌کلومبو (BepiColombo) را انجام خواهند داد. با وجود اینکه این کاوشگر زودتر از سال ۲۰۲۵ به عطارد نخواهد رسید، اما این موضوع را اکنون باید یادآور شد که هنگام حضور در فضا مشاهدات بی‌سابقه‌ای را از به زمین مخابره خواهد کرد.
ذات بشریت را می‌توان در کنجکاوی‌های او خلاصه کرد. ما همه امیدواریم این پروژه‌ها، دستاورد‌های جالب توجه به ارمغان بیاورد و روز به روز بر کیفیت و تکنولوژی آنها افزوده شود.
برگرفته از ScienceAlert
