ماموریت های فضایی سال 2018
ماموریتهای فضایی هیجانآوری در سال ۲۰۱۸ انتظارمان را میکشند. در این مطلب به بهترین اتفاقات نجومی سال ۲۰۱۸ میپردازیم.
اسپیسایکس با موشک فالکون سنگین (Falcon Heavy) خود وارد گود خواهد شد، دو کمپانی شروع به آزمایش ماموریتهای فضایی شخصی خود میکنند، ماموریتهایی رباتیک با هدف نمونه برداری از سیارکها خواهیم داشت. فازهای دیگری از ماموریتهای مریخ به پیش خواهد رفت. همچنین شکار سیارات فراخورشیدی و کره ماه از دیگر اهداف ماموریتهای سال آینده خواهند بود.
در ادامه نگاهی میاندازیم به هیجانانگیزترین سناریوهای پرواز فضایی که در سال ۲۰۱۸ شاهدشان خواهیم بود. بدون شک این اتفاقات، بهترین اخبار نجوم ۲۰۱۸ خواهند بود.
نخستین پرتاب فالکون سنگین اسپیسایکس (SpaceX Falcon Heavy)
انتظار میرود موشک فالکون سنگین شرکت خصوصی اسپیس ایکس در ماه ژانویه امسال از پد ۳۹ای (Pad 39A) مرکز فضایی کندی ناسا در کیپ کارناوال در ایالت فلوریدا پرتاب شود. ماموریت آپولو ۱۱ که اولین انسانها را در سطح ماه فرود آورد نیز دقیقا از همین مکان پرتاب شد.
موشکهای فالکون سنگین که در پرتاب ماه ژانویه برای نخستین بار مورد آزمایش قرار میگیرند، به صورت خصوصی و با استفاده از ۳۰ هسته موتور فالکون ۹ توسعه یافتهاند. طبق گفته ایلان ماسک، بنیانگذار و مدیرعامل کمپانی اسپیسایکس، اگر همهی موارد مطابق برنامه پیش بروند، این موشک خواهد توانست در مدار مریخ قرار بگیرد.
در هنگام پایان ساخت، این موشک چیزی قریب به ۷۰ متر طول خواهد داشت و سازه آن نیز به گونهای طراحی شده که خواهد توانست ۵۷ تن محموله را در فصا حمل کند. بدین ترتیب قادر خواهد بود برای ماموریتهای “دارای خدمه” که در آینده به سوی مریخ و ماه انجام خواهند شد، مورد استفاده قرار گیرد. مطمئنا این اتفاق یکی از بهترین اخبار نجوم در سال ۲۰۱۸ خواهد بود
ورود مجدد آزمایشگاه فضایی تیانگونگ ۱ به اتمسفر زمین
چینیها آزمایش فضایی تیانگونگ ۱ (Tiangong-1) را طی یک ماموریت در سپتامبر سال ۲۰۱۱ در مدار زمین قرار دادند. اما آنطور که مقامات رسمی میگویند، برنامه ریزیها بر این اساس است که حداقل تا ژانویه امسال این سازه به صورت کنترل نشده به درون اتمسفر زمین سقوط کند. انتظارات بر این است که بخش عمده این سازه طی ورود مجدد به اتمسفر بسوزد و از بین برود.
آزمایشگاه فضایی تیانگونگ فاقد سرنشین بوده و در هنگام پرتاب ۸۵۰۰ کیلوگرم وزن داشته است. از سال ۲۰۱۱ تا کنون ۶ مرتبه به طور کامل به فضاپیماهایی نظیر شنزو ۸ (Shenzhou-8)، شنزو ۹ و شنزو ۱۰ متصل شده بود. از این میان تنها شنزو ۸ فاقد سرنشین و باقی دارای خلبان بودند.
ماموریت تیانگونگ ۱ بخشی از فعالیتهای اکتشافی انسانی چینی در فضاست اما در ۱۶ مارس ۲۰۱۶ به این سو دیگر نتوانست به درستی به کار خود ادامه دهد. اگرچه تیانگونگ ۱ یکپارچگی ساختاری خود را حفظ کرده است، اما طبق گفته مقامات رسمی، آنها به بازپس گیری مجدد کنترل این سازه قبل از ورود آن به اتمسفر زمین، امیدواری چندانی ندارند.
TESS به مدار مریخ عازم میشود
ماهواره رصدگر سیارات فراخورشیدی (Transiting Exoplanet Survey Satellite) یا به اختصار TESS، مطابق برنامه و در راستای کاوش سیارات فراخورشید در ماه مارس ۲۰۱۸ زمین را به مقصد مداری در اطراف مریخ ترک خواهد کرد. این ماهواره در تلاش خواهد بود، طیفهای مختلفی از سیارات از اجرام هماندازه زمین گرفته تا غولهای گازی را کشف کند.
این ماهواره در طول فعالیت دو ساله خود، درخشندگی ۲۰۰ هزار ستاره را مورد سنجش قرار خواهد داد، گذر (Transmit) سیارت مختلف از مقابل ستاره میزبانشان که منجر به ایجاد نقاطی کدر در درخشندگی آنها میشود را شناسایی میکند.
هزاران سیاره فراخورشیدی در اندازههای مختلف که در فواصلی با مقیاس چند هزار سال نوری از زمین واقع شدهاند طی دو دهه فعالیت تلسکوپ فضایی کپلر مورد کشف قرار گرفتهاند.
اکنون هدف ماهواره TESS اکتشاف سیارات فراخورشیدی در فاصله چند صد سال نوری از زمین است. اطلاعات بیشتر در خصوص تلسکوپ فضایی کپلر را میتوانید در لینک زیر ملاحظه کنید:
چاندرایان ۲ ؛ پیش به سوی ماه
ماموریت چاندرایان ۲ (Chandrayaan-2) مطابق برنامهریزی دولت هندوستان، قرار است در ماه مارس سال ۲۰۱۸ زمین را به مقصد ماه ترک کند. این فضاپیما شامل یک مدارگرد، یک سطح نشین و یک ماهنورد خواهد بود. اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود، چاندرایان ۲ نخستین ماهگرد هندی خواهد بود که در سطح این جرم سماوی فرود خواهد آمد. پس در بین بهترین خبرهای نجومی ۲۰۱۸ باید برای هند نیز جایی باز کنیم.
تقریبا یک دهه پس از آنکه نهاد تحقیقات فضایی هند (ISRO) در سال ۲۰۰۸ اولین سفر فضایی خود را با کاوشگر چاندرایان ۱ به مقصد ماه انجام داد، گمانهزنیها از آغاز به کار نسل دوم این فضاپیما به میان آمد. چاندرایان ۱ در حد فاصل اکتبر ۲۰۰۸ تا آگوست ۲۰۰۹ با هدف مطالعه ماه به مدار تنها قمر زمین فرستاده شد.
قرار بر این است تا فضاپیما چاندریان ۲ از مرکز پرتاب سریهاریکوتا (Sriharikota) در سواحل شرقی هند و توسط نهاد تحقیقات فضایی پرتاب شود. در پرتاب این فضاپیما از موشک ژئو سینرژیک ماهوارهبر مارک ۲ (Geosynchronous Satellite Launch Vehicle Mark II) استفاده خواهد شد. هدف این ماموریت مشاهده هرچه دقیقتر سطح ماه و مطالعه خاک سطحی آن است.
چالش جهانی گوگل به خط پایان میرسد
پنچ تیم باقیمانده در رقابت گوگل Lunar X-Prize تا ۳۱ ماه مارس فرصت دارند تا ماموریت خود به سوی ماه را به اتمام برسانند. این رقابت یک چالش جهانی به میزبانی گوگل است که در آن شرکتکنندگان بایستگی یک ربات ماهنورد را در سطح ماه فرود آورند.
نخستین تیمی که بتواند چنین کار عظیمی را تا پایان ماه مارس به سرانجام برساند، برنده جایزه ۲۰ میلیون دلاری خواهد شد. این در حالی است که تیم دوم این رقابت به دریافت ۵ میلیون دلار نائل خواهد آمد. همچنین ۵ میلیون دلار دیگر نیز به انجام امور دیگری اختصاص داده شده است که در نهایت مجموع جوایز این رقابت را به ۳۰ میلیون دلار میرساند.
۵ تیم راهیافته به مرحله نهایی در یک رقابت درون فضایی جانبی و با جوایز برجستهای نیز شرکت خواهند داشت. ۱.۷۵ میلیون دلار جایزه برای تیمی در نظر گرفته شده که بتواند به ماه برسد (چه به طور کامل در سطح ماه فرود آید و یا حداقل یکی از مدارهای ماه را کامل کند).
۳ میلیون دلار دیگر نیز به تیمی تعلق خواهد گرفت که بتواند فرودی آهسته را بر روی ماه ثبت کند. این جوایز میان تمام تیمهایی که بتوانند از عهده این کارها بر آیند، به طور مساوی تقسیم خواهد شد.
دگر زیستشناسی بر روی مریخ ؛ پروژه مشترک روسیه و سازمان فضایی اروپا
ماموریت اگزومارس یا دگرزیستشناسی مریخ (ExoMars یا Exobiology on Mars) در اکتبر سال ۲۰۱۶ به مریخ رسید. این یک پروژه دو بخشی است که مدارگرد ردیاب گاز (Trace Gas Orbiter) و سطحنشین شیاپارلی (Schiaparelli) را شامل میشود. مدارگرد ردیاب گاز بخش علمی ماموریت بر روی سیاره سرخ را در سال ۲۰۱۸ آغاز خواهد کرد.
این مدارگرد دو مجموعه از تجهیزات را در بر میگیرد؛ یک طیفسنج که برای سنجش میزان متان تعبیه شده است. (حضور متان نشانهای از فعالیتهای بیولوژیکی یا زمینشناختی است) و مورد دیگر ردیابهای گاز در اتمسفر مریخ هستند.
در حال حاضر مدارگرد هر ۴.۲ روز یکبار به دور سیاره سرخ میگردد، اما برای ادامه ماموریت نیاز دارد تا حدود ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری از سطح مریخ پایینتر برود، جایی که تنها ۲ ساعت زمان برای گشتن به دور سیاره نیاز خواهد داشت. مهیا شدن این شرایط انجام فعالیتهای علمی را ممکن میسازد.
در اوایل سال ۲۰۱۸، مدارگرد ردیاب گاز طی روشی به نام “هواشکنی” (aerobraking) به آهستگی پایین میرود و به سطح مریخ نزدیک میشود.
این مدارگرد همچنین به یک شناساگر نوترون مجهز است که بوسیله آن قادر خواهد بود ذرات آب و یخ موجود در نزدیکی سطح را شناسایی کند. همچنین یک مجموعه دوربین قدرتمند برای تصویربرداری از سیاره و احتمالا اقمار آن نیز تعبیه شده است.
سطحنشین اینسایت (InSight) ، سومین ماموریت مریخ
ناسا در نظر دارد سطحنشین اینسایت مریخ (InSight Mars lander) را در ماه مه ۲۰۱۸ پرتاب کند؛ با این امید که در ماه نوامبر به سیاره سرخ برسد. این ماموریت یک سری اکتشافات درونی در سیاره مریخ را در برمیگیرد و قرار است لرزهنگاری، زمینشناخت مریخ و نحوه جابجایی گرما را مورد مطالعه قرار دهد.
این مطالعات بخشهای عمیق درونی مریخ را هدف قرار داده است تا سرانجام بتوانیم به درک بهتری از فرآیندهایی که منجر به شکلگیری سیارات سنگی مثل زمین و مریخ میشود، برسیم. طبق اعلام مقامات رسمی، اطلاعاتی که در طول این ماموریت جمعآوری خواهند شد میتوانند در نحوه برنامهریزی و اجرای ماموریتهای آتی مریخ مفید باشند.
فضاپیما اینسایت (InSight)، در ماه مه سال جاری (۲۰۱۸) از مرکز نیروز هوایی واندربرگ و به بوسیله موشک اتحاد اتلس ۵ (Alliance Atlas V) پرتاب خواهد شد و ۷ ماه بعد و در نوامبر ۲۰۱۸ در نزدیکی خط استوای مریخ فرود خواهد آمد. این سطحنشین به یک ابزار لرزهنگار برای تشخیص مریخلرزهها (زلزلههای مریخ) و برخوردهای شهابسنگها مجهز است.
از انرژی لرزهای این پدیدهها برای نخستین بار در راستای مطالعه موادی که در اعماق سطح سیاره هستند استفاده خواهد شد. گمانهزنیها بر این است که این ماموریت یک سال مریخی (مدت زمان یکبار گردش مریخ به دور خورشید)؛ یعنی چیزی در حدود دو سال زمینی به طول بیانجامد.
کاوشگر خورشیدی پارکر ؛ رباتی برای مطالعه کرونای خورشید
آنطور که ناسا اعلام کرده است، درنظر دارد کاوشگر خورشیدی پارکر (Parker Solar Probe) را ۳۱ جولای امسال پرتاب کند. کاوشگر پارکر قرار است بیش از هر وسیله دستساز بشری به ستاره مرکزی منظومه شمسی نزدیک شود.
در طول هفت سال آینده، مطابق برنامه، این کاوشگر ۲۴ پرواز نزدیک (Flyby) را اجرا خواهد کرد. برخی از این پروازهای نزدیک، پارکر را در فاصله ۶.۲ میلیون کیلومتری خورشید قرار خواهد داد.
در این فاصله منحصر به فرد، کاوشگر پارکر قادر خواهد بود میدانهای مغناطیسی و الکتریکی خورشید را اندازهگیری ، از ساختارهای سطح خورشید تصویر ثبت کند و نیز بادهای خورشیدی را مورد مطالعه قرار دهد.
اوریسیس-رکس ؛ قدم به قدم به دنبال سیارک بننو
کاوشگر اوریسیس-رکس (OSIRIS-Rex)، در همین حوالی زمین، سیارک بننو (Bennu) را از جنبههای مختلف مورد مطالعه قرار خواهد داد. منشاء، طیفسنجی و منابع موجود در سیارک از مهمترین موضوعات مورد مطالعه خواهد بود. ۸ سپتامبر ۲۰۱۶ بود که اوریسیس-رکس پرتاب شد و مطابق برنامهریزیها حداقل تا سال ۲۰۱۸ به سیارک بننو نخواهد رسید.
اوریسیس-رکس در طول ماموریت دو ساله برنامهریزی شده خود، در ابتدا به دور سارک بننو خواهد گشت و آن را با جزئیات بسیار زیاد مورد مطالعه قرار خواهد داد. سپس با این سنگ آسمانی ملاقات خواهد کرد و شروع به نمونه برداری کرده و به زمین بازخواهد گشت.
سیارکها باقیماندههای فرآیند تشکیل سیارهها هستند، به عبارت بهتر میتوان به سیارکها لقب “سنگواره” های منظومه شمسی داد، چرا که شواهدی از گذشته آن را با خود حمل میکنند. از همین جهت مطالعه آنها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ همچنین نمونههای جمعآوریشده از سیارک بننو که توسط اوریسیس-رکس به زمین خواهند رسید، میتواند سرنخهای ارزشمندی را در مطالعه نحوه تکامل منظومه شمسی و چگونگی شکلگیری سیارات، برای ستارهشناسان به ارمغان بیاورد.
اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود، اوریسیس-رکس در سال ۲۰۲۳ به زمین بازخواهد گشت و ماموریت خود را به عنوان اولین ماموریت آمریکایی که موفق شد نمونههایی از یک سیارک به زمین بیاورد، در تاریخ مامورت های فضایی ایالات متحده جاودان خواهد کرد.
هایابوسا ۲ ؛ ژاپنیها نیز به سراغ سیارکها میروند
آژانس اکتشافات هوافضایی ژاپن (JAXA)، چند سالی است ماموریت هایابوسا ۲ (Hayabusa2) را با هدف نمونهبرداری از سیارکها آغاز کرده است. ژاپن این فضاپیما را در ۲ دسامبر ۲۰۱۴ پرتاب کرد و انتظار دارد در سال ۲۰۱۸ به سیارک ریوگو ۱۶۲۱۷۳ (۱۶۲۱۷۳ Ryugu) برسد.
نخستین ماموریت هایابوسا در سال ۲۰۰۳ با هدفی مشابه توسط آژانس اکتشافات هوافضایی ژاپن، شروع به کار کرد و در سال ۲۰۱۰ موفق شد نخستین نمونههای بکر از یک سیارک را به زمین بیاورد. در طول این ماموریت یک کاوشگر کوچک بر سطح سیارک و یک جفت سطحنورد (برای مطالعه سطح) بر روی سیارک ریوگو فرود خواهد آمد.
هایابوسا ۲ (Hayabusa2) مدت یک سال را به مطالعه ریوگو مشغول خواهد بود و پس از آن با انجام نمونهبرداریها مجددا به سوی زمین روانه خواهد شد. آنطور که ژاپنیها برنامه ریزی کردهاند، هایابوسا ۲ قرار است در دسامبر ۲۰۲۰ نمونههای خود را در سطح زمین تحویل دهد.
آزمایش پروازهای فضایی خصوصی با همکاری ناسا، بوئینگ و اسپیسایکس
در اوایل سال جاری، سازمان فضایی ایالات متحده (ناسا) چهار قرارداد همکاری دیگر با عنوان “تاکسی خصوصی فضایی” را به کمپانیهای بوئینگ و اسپیسایکس پیشنهاد داده است. مطابق این قراردادها سفرهایی فضایی به مقصد یا از مبدا ایستگاه فضایی بینالمللی (International Space Station) به انجام خواهد رسید.
شرکت اسپیسایکس بر روی نسخه جدید کپسولهای فضایی سرنشیندار دراگون (Dragon) خود کار میکند و درصدد است طی یک ماموریت آزمایشی در ماه مه ۲۰۱۸ آنها را به پرواز درآورد. این درحالی است که کمپانی بوئینگ در حال توسعه کپسولهایی موسوم به CST-100 Starliner است که مطابق جدول زمانی در ماه ژوئن ۲۰۱۸ طی پروازهایی بدون سرنشین و در ماه آگوست طی پروازهایی سرنشیندار، مورد آزمایش قرار خواهند گرفت.
این دو کمپانی قرار است در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ آزمایشهای مربوط به گواهینامه نهایی ایمنی انسان در پروازها را به انجام برسانند. در نظر داشته باشید که نخستین پروازهای سرنشیندار ناسا به احتمال زیاد در سال ۲۰۱۹ به انجام برسند.
هر یک از فضاپیماها قادر خواهند بود ۴ فضانورد هر یک به وزن ۱۰۰ کیلوگرم را حمل کنند. این قرارداد ناسا با شرکتهای اسپیسایکس و یوئینگ، آنها را از خرید فضاپیماهای سایوز روسیه برای ارسال فضانورد به ایستگاه فضایی بینیاز میکند. این موضوع از لحاظ تکنولوژی پرواز نیز گامی رو به جلو تلقی میشود.
در حالی که فضاپیماها سایوز تنها قادر به حمل سه فضانورد هستند، نمونههای طراحی شده توسط اسپیسایکس و بوئینگ قابلیت حمل چهار نفر را دارد؛ به عبارت دیگر این موضوع هدف بلند مدت این سازمان فضایی در افزایش تعداد سرنشینان پروازها به مقصد ایستگاه فضایی بینالمللی را نیز محقق خواهد کرد.
سطحنشین چانگای ۴، چینیها را به سمت تاریک ماه خواهد رساند
ماموریت چانگای ۴ (Chang’e 4 mission)، مطابق برنامهریزیها قرار است در اواخر سال ۲۰۱۸، از شهر ژیچیانگ چین پرتاب شود. در صورت اجرای کامل برنامه، برای نخستین بار یک کاوشگر خواهد توانست در سمت تاریک ماه فرود بیاید. اداره ملی فضایی چین (CNSA) همچنین در حال طراحی ماموریت چانگای ۵ برای نمونهبرداری از کره ماه است. ماموریتی که قرار است در سال ۲۰۱۹ به مرحله اجرا درآید. در طول ماموریت چانگای ۴ تکنیکهای رویهای کاربردی و سختافزارها در راستای پیشرفت بهتر ماموریت چانگای ۵ مورد آزمایش قرار خواهند گرفت.
بپیکلومبو، عطارد هم از کاوشگرهای زمینی در امان نیست
سازمان فضایی اروپا (ESA) و آژانس اکتشافات هوافضا ژاپن (JAXA) در نظر دارند ماموریتی مشترک به نام بپوکلومبر (BepiColombo) را با هدف مطالعه سیاره عطارد در اکتبر ۲۰۱۸ آغاز کنند.
این ماموریت شامل یک فضاپیما حامل به نام واحد انتقال عطارد (Mercury Transfer Module)، سازهای که منبع تغذیه الکتریسیته در گشتزنی درون سیاره به حساب میآید، و دو مدارگرد مستقل از هم خواهد بود: مدارگرد سیاره عطارد (ساخته اروپاییها) و مدارگرد مگنتوسفری عطارد (ساخته ژاپنیها).
حدود هفت سال طول خواهد کشید تا کاوشگر بپیکلومبو در مدار سیاره عطارد قرار بگیرد و در این راه نیروی گرانش سیارات زمین و زهره به او یاری خواهند رساند. این ماموریت با هدف مطالعه چگونگی تشکیل سیاره عطارد در فاصله نزدیک با سیاره مادر منظومه شمسی، نگاهی نزدیکتر به ساختار درونی، زمینشناخت، ترکیبات سازنده و میدان مغناطیسی عطارد، انجام خواهد شد.
ماهواره CHEOPS به شکار سیارات فراخورشیدی خواهد رفت
سازمان فضایی اروپا (ESA) قصد دارد ماهواره توصیف سیارات فراخوشیدی (CHaracterising ExOPlanet Satellite) با نام اختصاری CHEOPS را در سال ۲۰۱۸ پرتاب کند. ماهواره CHEOPS در تلاش خواهد بود سیارات فراخورشیدی جدیدی در اطراف ستارههای درخشان نزدیک با قابلیت زیستپذیری از حیات بیگانه را مورد کاوش قرار دهد.
ماهواره CHEOPS قرار است در مدار زمین قرار بگیرد و با استفاده از روشی به نام طیفسنجی به اندازهگیری شعاع این سیارت در بازه جرمی زمین تا نپتون بپردازند. این ماهواره از دقت بسیار بالایی در مانیتورینگ برخوردار است، به طوری که خواهد توانست گذر سیارات از مقابل ستاره میزبانشان را، حتی در درخشندگی بسیار بالای ستاره، شناسایی کند.
کاربرد روش گذر (Transmit) در شناسایی سیارات فراخورشیدی از آن جهت است که امکان تعیین اندازه و ساختار درونی را مهیا میکند. تلسکوپ فضایی کپلر در طول حدود دو دهه فعالیت خود بسیاری از سیارات فراخورشیدی را با همین روش مورد شناسایی قرار داده است.
انتظار میرود این ماموریت ۳.۵ سال به طول انجامد و اطلاعات به دست آمده آن در تعیین سیارات مناسب برای توسط مشاهدات آتی توسط تلسکوپها استفاده خواهد شد. همچنین مطالعه اتمسفر سیارات، قابلیت زیستپذیری و نشانههای حیات در آنها تماما به اطلاعات بدست آمده از مشاهدات ماهواره CHEOPS بستگی خواهد داشت.
روزهای پایانی فضاپیما داون
فضاپیما داون (Dawn) ناسا، در مراحل پایانی مطالعه خود بر روی سیاره کوتوله سرس (Ceres) به سر میبرد. کوتولهای که بزرگترین جرم کمربند سیارکی، در حد فاصل مریخ و مشتری، قلمداد میشود. گمانهزنیها بر آن است تا در نیمه دوم سال ۲۰۱۸، به طور اجتناب ناپذیر سوخت این فضاپیما به پایان برسد.
زمان پایان ماموریت داون به طور عمده به فعالیتها و مشاهداتی که این کاوشگر انجام میدهد، بستگی دارد. آنطور که تاکنون اعلام شده است، احتمالا کاوشگر داون به ارتفاع ۲۰۰ کیلومتری از سطح سرس سقوط خواهد کرد. با چنین رخدادی، شاهد نزدیکترین فاصلهای خواهیم بود که یک کاوشگر زمینی با یک سیاره کوتوله داشته است.
فضاپیما داون در سپتامبر سال ۲۰۰۷، با هدف مطالعه دو جرم شبهسیارهای در کمربند سیارکی یعنی وستا (Vesta) و سرس (Ceres) آغاز به کار کرد.
برگرفته از Space